NOTE: If some text portion is not legible, kindly download Hindi font SUSHA availble free online, and add it to your system's FONT directory, and then restart the computer and accessing again this website will automatically display all hindi text along with the English text.
EaImato ramaanaujaaya nama:
EaImat\opra=\kuSa
gaurvao nama:
naaOvaaM AQyaaya :
Acaa-gauNagaana
EaIvao=\kToSastuitlbQakIit-
rajaond`padaiEatp`aPtbaaoQama\.
laaokoSadovaoSasamaanamaUit- tM pra=\kuSagau$M p`Nataoismaina%yama\..
EaIrMgavardyaSaao sava-dalasantM
saMgaItvaadnaivaQaaO ca ivaSaoYaiva&ma\.
AaLvaarIyacairtM pirkIt-yantM
EaImat\pra=\kuSamauinaM p`Namaaima ina%yama\..
Bagavaana ko laIlaaciart ko smarNa maoM inamagna rhto hue sant sada Bagavaana
kao hI jaIva ko ekmaa~ ]war ka ]paya maanato hOM. SavarI kao navaQaaBai>
samaJaato hue ramacairtmaanasa ArNyakaND maoM Bagavaana rama khto hOM ‘Bai>
ko naaO maaga- hOM evaM [samaoM sao iksaI ek ka BaI sahara laokr hmakao p`aPt
ikyaa jaa sakta hO. nava ma^Mhu ijanako ek] hao[-. naair pu$Ya
sacaracar saao[-.. saao[- AitSaya ip`ya BaaimanaI maaoro.’
p`qama
Bagait saMtna kr saMgaa. iWtIya rit mama kqaa p`saMgaa..
gau$ pd
pMkja saovaa tIsarI Bagait Amaana.
caaOqaI
Bagait mama gauna gana kr[- kpT tija gaana..
maM~ jaap mama dRZ, ibasvaasaa .
pMcama Bajana saao vaod p`kaSaa..
Cz dma saIla ibarit bahu krmaa.
inart inarMtr sajjana Qarmaa..
saatva^M sama maaoih maya jaga
doKa. maaotoM saMt AiQak kir laoKa..
Aazva^M jaqaalaaBa saMtaoYaa.
sapnaohu^M naihM doK[ prdaoYaa..
navama
sarla sabasana ClahInaa. mama Baraosa ihya^M hrYa na dInaa.
satsaMgait krnaa, Bagavat kqaa maoM Aanand laonaa, gau$ kI
saovaa krnaa,
BagavatlaIlaa ka gaana krnaa, maM~ japnaa, [ind`yaaoM pr inayan~Na rKnaa, saMt
kao Bagavaana sao BaI baZ,kr maananaa, saMtaoYa sao jaIvanayaapna krto hue iksaI
Anya ko daoYa kao BaUlakr ]sako gauNa kao doKnaa, tqaa Bagavaana pr hI ekmaa~
Baraosaa rKnaa yahI navaQaa Bai> hO. naaO maoM sao tIna baar Bagavaana gau$
evaM saMt pr Baraosaa rKnao kao khto hOM, dao baar ApnaI laIlaa kqaa maoM Aanand
laonao kao batato hOM, tqaa tIna baar sadacarNa sao jaIvana yaapna krnao kao khto
hOM, AaOr
Bagavaana pr Baraosaa rKnaa ek hI baar batato hOM. [na sabaaoM sao saMt kI
maihmaa ka &ana imalata hO.
puna: ramacairtmaanasa ArNyakaND maoM
naard jaI ko pUCnao pr Bagavaana saaQausaMt kao pirBaaiYat krto hOM. saMt vao
hOM jaao maorI laIlaa ko gaana tqaa EavaNa maoM laIna rhto hue AkarNa hI
dUsaraoM kI Balaa[- krto hO.
gaavaihM
saunaihM sada mama laIlaa . hotu riht priht rt saIlaa..
mauina saunau saaQaunh ko gauna
jaoto. kih naihM sakihM saard Eauit toto..
saraOtI svaamaI jaI maharaja eosao hI saMt qao jaao ina:svaaqa- Baava
sao dUsaraoM kI Balaa[- krto hue sada Bagavaana kI laIlaa ko gauNaanauvaad maoM
inamagna rhto qao. saMt tulasaIdasa, saUrdasa, maIra Aaid Ba>aoM kI EaRMKlaa maoM
EaIsvaamaI jaI ek jaIvaMt kD,I qao. [naka
‘Acaa-gauNagaana’ ek eosaI rcanaa hO ijasamaoM yao sada Bagavaana sao AMt:saMvaad
kI isqait maoM doKo jaato hOM. Bagavaana sao vaata-laap krnaa saMt kI AnaaoKI rIit
hO. saMt tulasaIdasa, saUrdasa, evaM maIra Aaid Ba>aoM ko AnaokaoM pdaoM ko
Aitir>, AaLvaar
saMt ko p`banQa, svaamaI yaamaunaacaaya- jaI ka ‘stao~r%na’ evaM Bagavad
ramaanauja ka ‘gaV~yama\’ [sako jvalaMt ]dahrNa hOM. ‘SarNaagait gaVma\’
‘EaIrMga gaVma\’ evaM ‘EaIvaOkuMz gaVma\’ kao hI samaoikt $p sao ‘gaV~yama\’
khto hOM. ‘it$vaayamaaoLI’ nammaaLvaar kI
‘pra=\kuSa naayakI’ tqaa ‘poiryaait$maaoLI’ ko prkala svaamaI jaI kI ‘prkala
naayakI’ ko Baava Bagavaana sao naaoMk JaaoMk krto hue ]nasao hu[- vaata-laap
ka ica~Na krto hOM.
‘SarNaagait gaVma\’ maoM Bagavad ramaanauja AMt:vaata-laap
ko maaQyama sao EaIrMgama maoM laxmaI maata rMganaayakI kI vandnaa krto hue Bagavaana
rMganaaqa ko carNaarivand maoM Bai> maaMgato hOM. “AiKlajaganmaatrma\
Asmanmaatrma\ ASarNyaSarNyaama\ AnanyaSarNa: SarNamahM p`pVo ………… BagavaccarNaarivand SarNaagaitya-qaavaisqata|ivarta|stu
mao. prmaaiqa-kBagavaccarNaarivand ………
prBai>pr&ana prmaBai>kRtpirpUNaa- ………
Aivarta|stu mao.”
[sapr maata jaI AaSvaasana dotI hOM: “ Astu to. tyaOva sava-M
saMp%syato.” yaanaI
‘jaOsaa caahto hao vaOsaa hI haogaa. SarNaagait sao hI sabakuC p`aPt hao
jaayaogaa.’
maata jaI sao AaSvaasana imalato hI ramaanauja
svaamaI Aba Bagavaana kI Aaor mauD,to hOM tqaa ]nasao janmajanmaantr kI ApnaI
isqait batato hue ApnaI Bai> ko saaqa carNaarivand ka AaEaya maaMgato hOM.
catuiva-Qaa
Bajanto maaM janaa: saukRitnaao|ja-na:.
Aatao-
ija&asaurqaa-qaI- &anaI ca BartYa-Ba..
gaIta 7.16
toYaaM &anaI
ina%yayau> ekBai>iva-SaYyato.
ip`yaao ih
&ainanaao|%yaqa-mahM sa ca mama ip`ya:..
gaIta 7.17
]dara:
sava- evaOto &anaI %vaa%maOva mao matma\.
Aaisqat: sa ih
yau>a%maa maamaovaanau<amaaM gaitma\..
gaIta 7.18
bahUnaaM
janmanaamanto &anavaanmaaM p`pVto.
vaasaudova:
sava-imait sa maha%maa saudula-Ba:..
gaIta 7.19
Bagavad\
ramaanauja ]pyau-> gaIta ko caar Slaaok maoM sao 7.17 sao 7.19 tk ko tIna Slaaok
kao ]wRt krto hue EaImannaarayaNa sao p`aqa-naa krto hOM “[itSlaaok~yaaoidt &ainanaM
maaM ku$Yva”. t%pScaat\
vao gaIta 8.22 tqaa 11.54 evaM 18.54 ko ]wrNa sao Bagavaana kao smarNa krato
hOM.
pu$Ya:
sa pr: paqa- Ba@%yaa laByas%vananyayaa.
gaIta 8.22
Ba@%yaa
%vananyayaa Sa@ya …………………. gaIta 11.54
……………………mad\Bai>M
laBato prama\.. gaIta 18.54
Bagavad\ ramaanauja p`aqa-naa krto hOM “[itsqaana~yaaoidt prBai>yau>M
maaM ku$Yva”.
Bagavaana AaSvaasana doto hOM
“evamBaUtao|isa. …… yaavat\ SarIrpatma A~ eva EaIrMgao sauKmaassva.”
‘eosaa hI haogaa evaM tuma SarIr CaoD,nao tk
EaIrMgama maoM hI rhao.’ Bagavaana kao
eosaa p`tIt huAa ik ramaanauja kao ABaI BaI maoro AaSvaasana maoM sandoh hO tao
‘maa to BaUd~ saMSaya:’
khto hue [nhoM EaImad\vaalmaIik ramaayaNa maoM ivaBaIYaNa SarNaagait ko
samaya ko Apnao kqana ka smarNa krato hOM.
AnaRtM
naao>pUva-M mao na ca vaxyao kdacana.
………………
ramaao iWnaa-iBaBaaYato..
sakRdova
p`pnnaaya tvaasmaIit ca yaacato.
ABayaM
sava-BaUtoByaao ddaima ett\ va`tM mama\..
[sako saaqa hI gaIta 18.65 ko Apnao kqana ka BaI smarNa krato
hOM “sava-Qamaa-na\ pir%yajya
maamaokM SarNaM va`ja. AhM %vaa sava-papoByaao maaoxaiyaYyaaima maa Sauca: ..” Aba pUNa-tyaa AaSvast hao EaIramaamauja
svaamaI nao Bagavaana sao inavaodna ikyaa
‘Aapko kOMkya- maoM lagaorhnao ko flasva$p jaao smaRit maR%yaukala maoM
imalatI hO ]sao Aaja sao hI p`dana krnao kI kRpa kroM.’
An%yakalao
smaRityaa- tu tva kO=\kya-kairta.
tamaonaaM
BagavannaV ik`yamaaNaaM ku$Yva mao..
Bagavaana ka AadoSa qaa ik EaIrMgama hI
jaIvanapya-nt sauK sao rhao. At: Bagavad\ramaanauja nao ‘EaIrMga gaVma\’ kI rcanaa kr dI evaM
Bagavaana rMganaaqa ka gauNaanauvaad krto hue ]nasao Wyaman~ kI isaiwsva$p carNaaEaya
maaMgaa. jaOsao yauwxao~ maoM saKa Ajau-na kao Bagavaana nao Apnao ivaraTsva$p
ka dSa-na krayaa qaa ]saI trh sao Bagavaana nao [nhoM vaOkuNz ka dSa-na krayaa
AaOr tba EaIramaanauja svaamaI nao AaMtirk vaata- sao p`aPt AnauBava kao
‘EaIvaOkuNzgaVma\’ maoM icai~t kr idyaa tqaa EaIvaOYNavaaoM kao yah saMdoSa BaI
idyaa ‘Apnao ina%yaanausaMQaana maoM prmaQaama vaOkuNz ko sampUNa- vaOBava ko
saaqa vaha^M ivarajamaana EaImannaarayaNa ka Qyaana krnaa caaihe.’
EaIyaamaunaacaaya- svaamaI ‘stao~ r%na’ ko phlao 3 pd maoM Apnao gau$ sva$pI iptamah
EaInaaqamauina kI vandnaa krto hOM. caaOqao pd maoM EaIivaYNaupraNa ko rcaiyata
‘caotna jaIva’ ‘jaD, jagat’ tqaa ‘jaIva
evaM jagat ijasako SarIr ko AMga hOM ]sa prma inayanta Bagavaana’ ko sva$p kao
batanao vaalao EaIpraSar mauina kI vandnaa krto hOM. pacavaoM pd maoM
nammaaLvaar kI vandnaa krnao ko ]prant Czo pd maoM Bagavatvandna krnao kI ApnaI
manasaa ko baaro maoM batato hOM.
yanmaUiQna-
mao SauitiSarssau ca Baait yaismana\
Asmanmanaaorqapqa:
sakla: samaoit.
staoYyaaima
na: kulaQanaM kuladOvatM tt\
padarivandmarivand
ivalaaocanasya. stao`~ r%na 6.
jaao samast Saas~aoM ko maukuT ]pinaYadaoM maoM
ivarajato hOM tqaa maoro kuladovata evaM vaMSaprmpra sao p`aPt Qana hOM evaM
maorI saBaI kamanaaAaoM ka jaha^M AMt haota hO ]saI kmalanayana p`Bau ko
carNaarivaMd kI stuit k$^Mgaa. saatvaoM pd maoM EaI yaamaunaacaaya- Apnao
Ant-WMd ka ]llaoK krto hOM ‘maoro jaOsaa naIca p`aNaI prmainamaayak kI stuit
krnao kI QaRYTta kOsao kr sakta hO.’ AazvaoM pd maoM Bagavaana hstxaop krto hOM
tqaa Ant:vaata- sao ]nhoM smarNa krato hOM ‘saagar maoM jaOsao ek ivaSaala
pva-t hao yaa ek CaoTa QaUla kNa daonaaoM samaana $p sao DUba jaato hOM. hmaarI
maihmaa tao iSava ba`*maaid ko ilayao BaI Agamya hO. At: tuma ApnaI stuit kI
rcanaa krao.’ [satrh sao
EaIyaamaunaacaaya- Bagavaana sao AMtrMga vaata- maoM rt rhto hue Aagao ko pdaoM
kI rcanaa krto hOM tqaa Bagavaana vaOkuNz ko pirkraid vaOBava ka dSa-na krato
hue Apnao sva$p dSa-na sao ]nhoM laaBaainvat krto hOM. kaMcaIpurma ko vardraja
Bagavaana ko maindr maoM ivarajamaana ‘vardvallaBaa tayar’ kI caar SlaaokaoM
sao vandnaa ‘catu:SlaaokI’ ko naama sao p`isaw hO jaao EaIyaamaunaacaya- kI tba
kI rcanaa hO jaba vao vayaaovaRwavasqaa maoM kaMcaIpurma vardraja Bagavaana ko
dSa-naaqa- gayao qao tqaa vaha^M ivaVaqaI ko $p maoM ikSaaoravasqaa ko
EaIramaanauja kao doKkr yao Aa%maivaBaaor hao gayao qao. vardvallaBaa laxmaI
maata kao ‘catu:SlaaokI’ samaip-t kr
[nhaoMnao EaIramaanauja kao EaIvaOYNava matavalambaI bananao kI haid-k [-cCa
p`kT kI qaI tqaa [sakI pUit- hotu vardvallaBaa sao var maaMgaI qaI.
maIra ka mana Syaamamaya hao gayaa qaa tqaa vao
sada Syaama ipyaa ko saaqa hI rhtI qaIM. jagat ko samast p`aNaI kao maIra
naarIvaga- ka maanatI qaIM tqaa kRYNa hI savako ekmaa~ pit qao. saaoto jaagato
hmaoSaa Bagavaana sao AMtrMga vaata- maoM inamagna rhnao vaalaI maIra AMt:mana
maoM hI pUjaa Aca-naa krtI rhtI qaIM. ek baar plaMga pr maIra kao pD,to hI AaMK
lagaI AaOr Syaamaipyaa plakaoM ko BaItr Aakr kr ivaraja gayao. ]naka sammaana
krnao ko ilayao daOD, pD,IM AaOr plakoM Kula gayaIM. Syaama ipyaa plaayana kr gayao.
plaka pr
saaovat kaimanaI ro ! &ana Qyaana saba pI saMga laagao.
pla
maoM laga gayaI plakt maaorI maIcat hI pla maoM ipyaa Aayaao.
maOM
jaao ]zI ipyaa Aadr donao jaaga pD,I ipyaa haqa na Aayaao.
AaOr
saKI ipyaa saaokr KaoyaI maOM Apnaa ipyaa jaagaI gaMvaayaao.
Syaama ipyaa kao maIra nao p`oma ko trajaU pr taOla kr KrIdIM. sasta
mahMgaa gaaora kalaa caaorI Cupo kao BaUla kr Syaama ipyaa kao p`oma ko maud`a
sao KrIdIM. maud`a evaM trajaU daonaaoM ‘Syaamaipyaa ka p`oma’ hI hO.
maOnao
laInaao gaaoivaMd maaola maa[- rI !
kao[-
kho sasta kao[- kho mahMgaa maOMnao laInaao trajaU taOla. maa[- rI ! maOnao laInaao…
kao[-
kho caaorI kao[- kho saanaI maOMnao laInaao vajana ka Z,aola. maa[- rI ! maOnao laInaao…
kao[-
kho gaaora kao[- kho kalaa maOMnao laInaao Amaaolak maaola. maa[- rI ! maOnao laInaao…
maIra
ko p`Bau igairQar naagar yao tao Aato p`oma ko maaola. maa[- rI ! maOnao laInaao…
‘vaOkuNz maoM pr $p’ ‘
xaIrsaagar maoM vyaUh $p’ ‘QaraQaama pr Avatar ga`hNa krnao vaalao varah
vaamana EaIrama kRYNa narisaMh Aaid ivaBava $p’ ‘sava-vyaaPt Ant-yaamaI $p’ evaM ‘QaraQaama pr idvyadoSa ko maindraoM maoM
pUjaa maUit- maoM ivarajanao vaalao Acaa-$p’ yahI Bagavaana ko paMca $p hOM. kilayauga maoM pUjaaivaga`h yaanaI
Acaa-ivaga`h hI sava-saulaBa evaM ]padoya maanao gayao hOM.
mama
p`kara: pHcaoit p`ahu vaodantpargaa:.
prao
vyaUhSca ivaBavaao inayanta sava-doihnaama\..
Acaa-vatarSca
tqaa dyaalau pu$YaakRit.
[%yaovaM
pHcaQaa p`ahumaa-M rhsya ivadaojanaa:..
naard jaI Wara ivaricat
paHcara~ Saas~ ko dao saaO Aaz saMihtaAaoM maoM ivaYvaksaona saMihta maoM
Acaa-ivaga`h kI maihmaa batlaayaI gayaI hO. maindraoM maoM ‘svayaM vya>’ yaa
‘p`aNap`itYzaipt’ dao p`kar kI p`itmaayaoM ivaidt hOM. svayaM vya> ivaga`h
sao sauSaaooiBat maindr hOM ‘EaIrMgama
rMganaaqa’ ‘it$malaa vao=\kToSa’ ‘purI jagannaaqa’ ‘badrInaaqa nar naarayaNa’ ‘maui>naarayaNa
naopala’ evaM ‘gaNDkI nadI ko Saalaga`ama’. 108 EaIvaOYNava idvyadoSa ko
maindraoM maoM ivarajamaanao vaalao Acaa-ivaga`h ko gauNaanauvaad maoM hI
AaLvaar saMt inamagna rha krto qao. nammaaLvaar yaanaI Sazkaop svaamaI nao 39
idvyadoSa ko Acaa-ivaga`h ka gauNaanauvaad ikyaa hO. prkala svaamaI yaanaI
it$maMgaO AaLvaar nao 85 idvyadoSa ko ivaga`haoM kI vandnaa kI hO. mauinavaahna
svaamaI nao maa~ dao idvyadoSa it$malaa evaM EaIrMgama ko Bagavaana kI vandnaa
kI hO. Ba>aMiGa`roNau svaamaI nao maa~ EaIrMgama ko rMganaaqa Bagavaana kI
hI vandnaa kI hO. [saItrh sao Anya AaLvaar BaI kuC hI idvyadoSa ko
Acaa-ivaga`haoM kI vandnaa kr sako hOM. sabaaoM kao imalaa donao pr 108
idvyadoSa hao jaato hOM.
saraOtI ko EaIsvaamaI jaI
maharaja nao ‘it$malaa ko vao=\kToSa Bagavaana’ ‘kaMcaI ko vardraja Bagavaana’
‘EaIrMgama ko rMganaaqa Bagavaana’ ‘AyaaoQyaa ko Bagavaana rama’ tqaa ‘vaOkuNz ko
prmapadnaaqa’ ka gauNaanauvaad ikyaa hO. jaOsao AaLvaar saMt kI vandnaa evaM
Bagavaana sao saMvaad ‘idvyap`banQama’ maoM saMga`iht hO ]saI trh EaIsvaamaI
jaI maharaja kI vandnaa evaM Bagavat vaata-laap BaI ‘Acaa-gauNagaana’ maoM
saMga`iht hO.
‘Acaa-gauNagaana’ ko 61
pdaoM maoM EaIsvaamaIjaI ko Bagavat p`oma ka ek Anaupma p`vaah hO jaao pd 1 sao
Sau$ haokr pd 61 pr hI jaakr zhrta hO. EaIsvaamaI jaI sada hI AMtrMga
vaata-laap maoM inamagna rhto hOM. kBaI
svayaM Bagavaana sao tao kBaI maata laxmaI jaI ko pasa jaato hOM. kBaI tao gau$
ko pasa jaato hOM prntu saba trf sao Bagavaana kI SarNaagait laonao ka saMdoSa
imalata hO. AMt maoM Bagavaana p`sanna haoto hOM AaOr prmaQaama vaOkuNz maoM
ivarajato p`Bau ko dSa-na sao EaIsvaamaI jaI kao AitSaya Aanand Aata hO. gaana
tqaa vaaVyaM~aoM ko kuSala &ata haonao ka laaBa ]zato hue EaIsvaamaI jaI prmapdnaaqa
ko samaxa AiBanaya pUNa- Bajana kI p`stuit krto hOM. p`stuit ko AMt maoM
Bagavaana kI AartI ]tarto hOM. samaya evaM isqait ko Anausaar ‘Sabd’ ‘svar’ ‘raga’
evaM ‘laya’ ka AnaaoKa p`yaaoga ‘Acaa-gauNagaana’ ko pdaoM kI ApnaI ivaiSaYTta
hO. EaIsvaamaI jaI nao ‘Acaa-gauNagaana’ ko pdaoM ka SaIYa-k nahIM idyaa qaa.
pdaoM kao phcaananao ko inaima<a hI yaha^M p`%yaok pd kI p`qama pMi> ko
p`armBa ko tIna SabdaoM ka p`yaaoga kr ]saka SaIYa-k banaa idyaa gayaa hO. [sa
trh kI prmpra nammaaLvaar War ivaricat ‘it$vaayamaaoLI yaanaI sahsa`gaIit’ maoM
BaI doKI jaatI hO. ]nako BaI dSakaoM evaM SatkaoM ko SaIYa-k nahIM hO. pdaoM ko
p`arimBak AxaraoM kao p`yaaoga kr Ba>gaNa dSakaoM kI phcaana krnao kI prmpra
banaa ilayao hOM.
Acaa-gauNagaana pd 1 : EaIinavaasa p`tap idnakr
EaIinavaasa
p`tap idnakr B`aajata saba laoak mao .
saoa dIna
jana ko tarnao p`Bau Aavato BaUlaaok maoM .
vah kRPaa
icatvana naaqa kI jana kao sanaaqa banaavata .
vaarISa
k$Na }maD, GaumaD, AGa sakla dUr dhavata .
P`aBau
idvya dixaNa hst maoM jyaoaM As~raja ivarajahIM .
%yaaoM
tojamaya Aitpa^Hcajanyasau vaamakr var gaajahIM .
hO
kaintmat saundr pItambar Ait ivaica~ iknaairyaa^ .
saao
kaCnaI kiT maoM sauhavanaI sabana ko mana hairyaa^ .
vanamaala
AaO mainamaala Againat puYp maaoitna lar rho .
puina
tOsaohIM Bagavaana ko Bagavaana maalaa bana rho.
AaO EavaNa
kuNDla maukuT BaUYaNa gaNana mao bahu maiNagaNaa .
jyaoaM
Syaama Gana maoM daimanaI bahu cand` riva taro ganaa .
P`aBau
idvya dixaNa hst sao inaja carNa SarNa batavahIM .
naa Bava
tumharo jaanau laoa saoa baama sao idKlaavahIM .
vah
jyaoait jagamaga jaasau dsa idisa ivaidsahu CayaI maha .
saao doKto
dSa-k ganaoa ko Baagato AGatma maha .
fiNaraja
pMkja $p Qar kr idvya Aasana saaohhIM .
hao dla
Anaokao padtla saao laiKt mauina mana maaohhIM .
vyaUh pr
vaOBavana vyaapohu^ kaOna pato ya%na sao.
Bagavaana
Acaa- $p Qarkr janana sao imala saugama sao .
PaNa- fla
jala puYp sao saovaa saulaBa Ait p`oma sao .
[sako
ilayao yah tna imalaa laK vyaasa ko ]pdoSa sao .
BaUQar
samaana na AaOr BaUQar BaUima pr pato khIM .
sadga`Mqa
maoM jaba doKto [nako sauyaSa sava-~ hIM .
hO Qanya
kuQar iSaKr Ahao ~Olaaok naayak kao Qaro .
lao saaqa
moaM AakaSa gaMgaa Qaar JarJar JarJaro .
AaO AnaMta
Alavaar ko pavana saraovar hOM jaha^ .
hO
maui> kI [-cCa ijasao vaOkuMz maoM rhto thaM .
BaaYyakar
svayaM ijanhoM bana sasaur gau$ saovaa ikyao .
saba dasa
kao iSaxaa idyao A$ Aap pavana yaSa ilayao .
hMO Qanya
nar jaao doKto pla svaPna maoM ]sa zama kao .
saoa dova
hOM nar nar nahIM hOM narna maoM Bagavaana kao .
Bava BaIit
ka na Dr kBaI jaao mana basao hir gaIitka .
AaSaa
baD,I yauga carNa kI hO hO kRpa pirpailaka .
hO
p`Natpala kRpalau hir ko carNa Qar jaIvana lahao .
saao dIna
baMQau kRpalauta baSa d`ivat haoMgao hI Ahao .
yah pd samast
Acaa-gauNagaana ka kond`Iya stMBa hO. baakI saBaI pd [saI ko catuid-k ‘gauMjat
caMcarIk maQaulaaoBaa’ kI trh GaUmato rhto hOM. Bagavaana
kI ‘kRpa icatvana’ p`aPt krnaa AaOr ]nako ‘carNaarivaMd’ kI saovaa hI Ba> ka
prmalaxya haota hO. EaIsvaamaI jaI it$malaa ko vao=\kToSa EaIinavaasa Bagavaana
ko samaxa KD,a haoto hI ]nakI ‘kRpa icatvana’ kI vaMdnaa krto hOM. Aba cak`
evaM SaMK ko dSa-na krto hOM. tt\pScaat\ Bagavaana ko pItambar tqaa galao maoM
ivaBaUiYat ivaiBanna p`kar kI maalaa ka dSa-na krto hOM. [samaoM ek ivaSaoYa
maalaa ‘puina tOsaohIM Bagavaana
ko Bagavaana maalaa bana rho’ AnaokaoM Saailaga`ama Bagavaana
sao banaI hO. [naka dSa-na kr puna: Bagavaana ko mauKarivand ka dSa-na krto hue
kana ko kuMDla evaM iSar pr ivarajamaana maukuT ka dSa-na krto hoM.
‘P`aBau idvya dixaNa hst sao
inaja carNa SarNa batavahIM ‘ Bagavaana
ko var doto hue tqaa Apnao carNa kao hI ekmaa~ AaEaya ka saMdoSa donao vaalao
dayaoM haqa ka dSa-na krto hOM. ‘naa Bava tumharo jaanau laoa
saoa baama sao idKlaavahIM ’ saMsaar saagar maoM ]bata - DUvata
jaIva jaba Bagavaana ko samaxa jaata hO tao Bagavaana Aqaah saagar maoM ]sao ek
TapU kI trh imala jaato hOM. “inamajjatao|nant BavaaNa-vaant:
icaraya mao kUlaaimavaaisa labQa :. stao~r%na ” EaIinavaasa Bagavaana ka baayaa^M
haqa ]nakI jaMGaa pr iTka hO jaao Ba> kao ApnaI Aaor baulaata hO tqaa
Bagavaana yah AaSvaasana doto hOM
‘hmaaro pasa rhnao vaalao ko ilayao saMsaar saagar Dubaa} nahIM hO.
[samaoM tao maa~ jaaMGa Bar hI panaI hO.’
Bagavaana ko ina%yaikMkr
SaoYa jaI hI svayaM Bagavaana ko carNaaivand ko naIcao Aasana ko $p maoM kmalaasana
bana ivarajato hOM ‘fiNaraja pMkja $p Qar kr idvya Aasana saaohhIM .‘ Bagavaana ko carNaaivand ko dSa-na ko pScaat\
[sa pd maoM ]nako paMca sva$p ‘vyaUh’ ‘pr’ ‘ivaBava’ ‘sava-vyaaPt Antyaa-maI’
tqaa ‘Acaa-‘ ka ]llaoK krto hue ‘Acaa-‘ sva$p kI saugamata kao batayaa gayaa
hO. ‘vyaUh pr vaOBavana vyaapohu^ kaOna pato ya%na sao. Bagavaana Acaa-
$p Qarkr janana sao imala saugama sao .’
Bagavaana ijasa pva-t pr ivarajamaana hO ]sako dSa-na laaBa
ko vaNa-na ko saaqa [nakI saovaa maoM ivarajamaana ‘AakaSagaMgaa’ p`pat ko dSa-na
ka ]llaoK hO.
‘AaO
AnaMta Alavaar ko pavana saraovar hOM jaha^’ EaIramaanauja svaamaI ko AadoSa
pr ]nako iSaYya EaI Anantacaaya- EaIrMgama CaoD,kr it$malaa maoM Bagavaana ka
puYpkOMkya- krnao Aayao qao. ]nako Wara inaima-t saraovar dSa-naIya hO. [sako
inamaa-Na maoM Bagavaana EaIinavaasa nao svayaM hI ima+I Z,aoyaI qaI. [sa
prmapunaIt kaya- ko flasva$p Anantacaaya- kao AadrpUva-k ‘Ananta AaLvaar’ kha
jaanao lagaa AaOr Aaja BaI ]nako vaMSaja Apnao naama ko Aagao ‘it$
AnantaLvaana’ timala ]paiQa ka p`yaaoga krto hOM.
gyaarhvaIM Sataibd maoM it$malaa
Bagavaana kI saovaa maoM kuC vyavaQaana ]%pnna hao gayaa. SaOvamatavalambaI Bagavaana ko sva$p kao
naarayaNa ka sva$p nahIM maananao lagao. [saka mau#ya karNa qaa Bagavaana ko
ivaga`h sao cak` evaM SaMK ka Anaupisqat rhnaa. puraNaaoM maoM eosaI kqaa hO ik
Bagavaana ko ek prmaBa> pr Sa~uAaoM ka Aak`maNa huAa. Ba>raja saamanaa
krnao maoM Asamaqa- hao rho qao. Bagavaana EaIinavaasa nao Apnaa cak` evaM SaMK
daonaaoM ]nako saaqa kr idyaa. vao Sa~uAaoM kao prast krnao maoM safla hao
gayao prntu Bagavaana ko daonaaoM AayauQa ]nakI rxaa maoM ivarajamaana rhnao
lagao. kaMcaIpurma sao 15 ik maI pUrba caoMgalapT ko rasto palaar nadI ko ]<arI tT pr phaD,I ko iSaKr pr
EaIlaxmaInarisaMh po$maala ka p`isaw maindr hO. [saI phaD,I ko zIk saamanao
palaar nadI ko dixaNaI tT kI Aaor tIna naidyaaoM ka saMgama hO evaM
saMgamasqala pr hI Baart sarkar ko purat%vaivaBaaga sao saMrixat Bagavaana
vao=\kToSa ka Bavyamaindr hO. Bagavaana ko gaBa-gaRh maoM Aaja BaI it$malaa ko
Bagavaana Wara Ba>raja kao idyao gayao ‘SaMK cak`’ ek pRqak isaMhasana pr ivarajamaana
haokr dSa-na doto hOM. [saI Anaupisqait
ka laaBa laokr SaOvaaoM nao it$pit ko t%kalaIna Saasak kao Apnao pxa maoM krnao
ka p`yaasa krnao lagao prntu EaIramaanauja svaamaI ko hstxaop sao it$malaa
maindr ko gaBa-gaRh maoM SaMK cak` tqaa i~saUla rKkr rat maoM Bagavaana ko
Sayana ko samaya pT band kr idyaa gayaa. dUsaro idna p`at: pT Kulanao pr
Bagavaana SaMK cak` QaarNa ikyao idKo. SaOva prast hao gayao evaM ]sa idna sao
Bagavaana Apnao daonaaoM AayauQaaoM ko saaqa ivarajato hOM.
‘BaaYyakar svayaM ijanhoM
bana sasaur gau$ saovaa ikyao’ EaIvaOYNava saMskar krto samaya
gau$ iSaYya ko daonaaoM baahaoMmaUla maoM Aigna maoM tPt SaMK ca`k spSa- krato
hOM. [saka Baava hO ik iSaYya Bagavaana ko ‘saa$Pya’ maaoxaaiQakarI hao gayaa. caU^Mik
Bagavaana nao EaIramaanauja svaamaI ko p`yaasa pr SaMK cak` QaarNa ikyaa
[sailayao EaIramaanauja svaamaI Bagavaana ko ‘gau$’ ko samaana hao gayao.
it$malaa maoM laxmaI jaI kI sainnaiQa
nahIM hO. pd\maavatI jaI ka maMidr naIcao it$pit maoM hO. At: laxmaI jaI ko
saaqa ek svaNa- maalaa banavaakr EaIramaanauja svaamaI nao it$malaa Bagavaana
ko galao maoM samaip-t kr idyaa. ]sa maalaa maoM ivarajamaana laxmaIjaI Aaja
BaI Bagavaana ko vaxasqala pr ivarajatI dSa-na dotI hOM. Bagavaana kao
laxmaIjaI ka ]phar donao ko flasva$p EaIramaanauja svaamaI ]nako ‘sasaur’ ko
samaana hue.
EaIramaanauja svaamaI jaI ko
jaIvanakala ko prmaip`ya iSaYya EaI AaMQa`pUNa- svaamaI Wara ivaricat ‘EaIramaanaujaaYTao<ar
Satnaamastao~ma\’ maoM BaI EaIramaanauja kao vao=\kTacalapit
ka ‘gau$’ evaM ‘sasaur’ khto hue ]nakI vandnaa kI gayaI hO.
EaIvao=\kTacalaaQaISa
SaMKcak`p`dayak: .
EaIvao=\kToSaSvasaur:
EaIrmaasaKdoiSak: .
Aba EaIsvaamaI jaI Bagavaana
ko carNakmala ka dSa-na krto hue vahIM iTk gayao tqaa [sao hI prmaAaEaya
maanato hue EaIinavaasa Bagavaana kao ‘p`Natpala’ sao sambaaoiQat krto hue
]nhoM SarNaagait rxak haonao ka smarNa krato hOM. ‘AaSaa baD,I yauga carNa kI hO hO kRpa
pirpailaka . hO p`Natpala kRpalau hir ko carNa Qar jaIvana lahao . saao dIna
baMQau kRpalauta baSa d`ivat haoMgao hI Ahao .’ saaqa hI
saaqa yah ivaSvaasa BaI p`kT krto hOM ik Bagavaana AvaSya hI kRpaBaajana
banaayaogaoM.
Acaa-gauNagaana pd 2 : EaIinavaasa Bagavaana hmaih
‘EaIinavaasa
Bagavaana hmaih Apnao Apnaayao jaI’ khto hue EaIsvaamaI jaI EaIinavaasa Bagavaana
maoM Apnaa Aa%maivaSvaasa p`kT krto hOM ‘Bagavaana nao hmaoM Apnaa banaa ilayaa
hO.’ EaIvaOYNava bananaa hI [saka
sabasao baD,a saaxya hO : ‘nartna saur dula-Ba Baart
maoM,,
dokr ko Bagavaana hmaih,, vaOYNava banavaayao jaI .’ Bagavaana ijasakao Apnaa banaato
hOM ]sao hI EaIvaOYNava bananao ka Avasar doto hOM. EaIramaanauja
svaamaI ko p`it kRt&ta p`kT krto hue ‘Wya maM~’ ka saar batato hOM ‘yah
saba-~ isaw hao cauka hO ik Bagavaana ka carNaarivand hI ek maa~ ]paya hO.’
Acaa-gauNagaana pd 3 : EaIinavaasa AaiEat
iht
‘EaIinavaasa AaiEat iht Apnaa Acaa- $p banaato hOM. d`ivat )dya
sao Aayao igair pr vao=\kTnaaqa khato
hOM.’ pMi> sao Bagavaana ka
it$malaa maoM ivarajanao ka ]_oSya batato hOM ‘maa~ Ba>aoM ko klyaaNa ko ilayao hI
vao=\kToSa Bagavaana [sa pva-t kI caaoTI pr ivaraja rho hOM.’ Bagavaana SaMK cak` AayauQa QaarNa kr
Ba> kao ABaya p`dana krto hOM ijasaka ta%pya- hO ik [nako [na daonaaoM
AayauQaaoM kI ]pisqait maoM kao[- BaI [nako Ba> ka baalabaaMka BaI nahIM kr
sakta. }Mcao maukuT kao QaarNa kr Bagavaana yah p`maaiNat krto hOM ‘maOM hI samast laaokaoM ka ekmaa~ AiQanaayak
hU^M.’
Acaa-gauNagaana pd 4 : vao=\kT igair pr
‘vao=\kT igair pr svaamaI vaOkuNz sao hI Aayao. EaI
EaIinavaasa jana kao yah Baava hOM
batayao..’ [sa pd
maoM EaI svaamaI jaI EaIinavaasa Bagavaana kI maihmaa gaana krto hue yah batato
hOM ‘saaxaat vaOkuNz sao Bagavaana yaha^M Aayao hOM. Ba>aoM kao vaOkuNz lao
jaanao ko ilayao hI svayaM prmapd naaqa nao [sa sva$p kao svaIkar ikyaa hO.’ ‘ hOM dasa
kao yaha^ sao vaOkuNz kao lao
jaato.’
Acaa-gauNagaana pd 5 : BaU yaaogaISvar maht
BaU yaaogaISvar maht Ba+var, Bai>saar Agavaana
jaI. kulaSaoKr EaIyaaogaI vaahna, Ba>carNa rjamaana jaI . jaamaatR prkala vaIrvar,
ijanasao lauTayao Bagavaana jaI. [na pMi>yaaoM maoM AaLvaar
saMt kI vaMdnaa krto hOM hue batato hOM ik [sa QaraQaama pr [naka pdapNa- Bagavaana kao sammaana donao ko ilayao
huAa hO. prkala svaamaI kao EaIrMgama maindr inamaa-Na maoM Qana kI kmaI hao
gayaI qaI. Ba> ko mana kao pUra krnao ko ilayao Bagavaana svayaM laxmaI
jaI ko saaqa ek navaivavaaiht dmpit ko
$p maoM pQaaro. prkala svaamaI jaI nao navaivavaaiht kao jaMgala ko rasto jaato
manauYya maa~ samaJa kr laUT ilayaa. Anya pMi>yaaoM maoM Sazkaop svaamaI
tqaa naaqamauina evaM ]nako iSaYya puNDrIkaxa kI vaMdnaa krto hOM. AaLvaar evaM
Aacaaya- kI vaMdnaa ko baad maata laxmaI
kI vandnaa krto hOM AaOr [nakI ‘dyaa kI
BaIK maaMgato hOM’. [sa trh sao [sa pd maoM EaIsvaamaI jaI ‘Bagavaana kI kRpa
p`aiPt hotu’ AaLvaar tqaa Aacaaya- evaM maata jaI kI ivanatI krto doKo jaato
hOM.
Acaa-gauNagaana pd 6 : mana EaIinavaasa Baja
mana
EaIinavaasa Baja ro. haoya prma klyaaNa tumharo,
carNana jaaya pro. laxmaImaata pasa KD,I hOM, tba
tuma kah Dro. yaugala carNaihM ]paya tumharo,
saba du:K dUr kro. [na
pMi>yaao sao EaIsvaamaI jaI Apnao kao saaM%vanaa doto hOM ik jaba maata
laxmaI jaI Bagavaana ko saaqa hOM tba inaiScat hI klyaaNa haogaa. ho mana
EaIinavaasa ka Bajana ikyaa kr.
Acaa-gauNagaana pd 7 : maaoih
r=\ganaaqa Apnaayao
‘EaIinavaasa
Bagavaana’ ‘AaLvaar’ ‘pUvaa-caaya-‘ evaM ‘maata laxmaI’ sao inavaodna ka kao[-
SaIGa` pirNaama na doK EaIsvaamaI jaI Aba r=\ganaaqa Bagavaana kI Aaor mauD,kr
ApnaI kRt&ta &apna krto hOM. ‘maaoih r=\ganaaqa Apnaayao’ ……’man~raja Wya carma man~ kao, saba ivaiQa sao saunavaayao. saundr carNa
]paya batakr, Arica rah
idKlaayao.’
maM~raja
maUla maM~ yaanaI AYTaxar maM~ hO evaM Wya maM~ kao maM~r%na khto hOM. tInaao
maM~ kao rhsya maM~ kha jaata hO evaM sabasao phlaI baar [nako ta%pya-
EaIpraSar Ba+ nao ‘AYTSlaaokI’ kI rcanaa kr samaJaayaa. [sako pUva- rhsyaaqa-
ko ilayao gau$ evaM iSaYya ka maaOiKk kalaxaop kI prmpra rhI hO. EaIramaanauja
svaamaI kao BaI EaIgaaoYzIpUNa- svaamaI nao 18 baar ko p`yaasa ko baad [nako
rhsyaaqa- maaOiKk hI batayao qao. rhsyaaqa- saava-jainak $p sao nahIM batayao
jaato qao. EaIpraSar Ba+ ko baad EaI ipllaOlaaokacaaya- tqaa EaI vaodantdoiSak
svaamaI nao rhsyaaqa- ko k[- ga`Mqa ilaKo tqaa [nhoM pUNa-tyaa saava-jainak kr
idyaa.
Acaa-gauNagaana pd 8 : kRpalaao
ho kRpa
Bagavaana
r=\naaqa sao inavaodna krto hOM ik Aapnao ‘maUla’ ‘Wya’ evaM ‘carma’ maM~aoM ka
]pdoSa idlavaakr mauJao Apnaa tao banaa ilayaa prntu AapkI kRpaicatvana maoM
ABaI BaI dor hao rhI hO ‘kRpalaao ho kRpa
krko p`Baao @yaaoM naa icatato hao.’ hma maanato hOM ik ‘bahut
ApraQa janmaaoM sao ikyaa hO maaoh ko vaSa hao’ prntu ‘k$Naakr k$Na vaSa hao xamaa kr
do tu sakto hao.’ Agar
Aapkao Anaokao nark AaOr banaanao hOM tao hmaaro kmaao-M kI iganatI kroM ‘hmaara
kma- tba doKao nark baa[sa banaanaa hao.’ AcCa tao yahI haogaa ik Aap
Apnao hI klyaaNa gauNaaoM ka smarNa kroM ‘inajaI
gauNa kao laKoM Bagavana ’ . nark
banaanao ko pirEama sao Agar bacanaa caahto hOM tao mauJao ‘hTa dao
hI xamaa krko’. AnantgauNaaoM sao yau> haonao
ko karNa hI Aapkao ‘Aiva&ata’ kha gayaa hO yaanaI ‘ijanako
samast klyaaNagauNa iksaI BaI ivaSaoYa &ana sao nahIM jaanao jaa sakto vahI
Aiva&ata kho jaato hOM ‘gauNana gana maoM vahI hO jaao Aiva&ata
khato hao’. EaIivaYNausahsa`naama maoM Aapkao
‘Qama-gaubQama-kRwmaI- sadsa%xarmaxarma\. Aiva&ata
sahsa`aMSauiva-Qaata kRtlaxaNa:’ sao sambaaoiQat ikyaa gayaa hO.
Acaa-gauNagaana pd 9 : vard
r[yaa saba
r=\ganaaqa Bagavaana kao BaI SaIGa` kuC krto nahIM doK Aba
EaIsvaamaI jaI vardraja Bagavaana kI Aaor mauD,to hOM AaOr ApnaI kRt&ta
p`kT krto hOM. caaOrasaI laaK yaaoina maoM BaTkto doK Aapnao hI kRpa krko
maanava SarIr idyaa tqaa Apnao carNaaoM ka dSa-na krnao ka Avasar idyaa ‘vard
r[yaa saba dolao banaaya’.
Acaa-gauNagaana pd 10 : vard
r[yaa maga
kaMcaIpurma maoM isqat histigair pr basanao vaalao bardraja
Bagavaana nao sahI maaga- idKayaa hO ‘vard r[yaa maga dolao idKaya’.
EaIvaOYNava banaakr ramaanauja svaamaI sao naata jaaoD, idyaa hO tqaa saMsaar
ko jaMjaala ko Baya sao inaiScant kr idyaa. saMsaar saagar sao ]barnao ko
ilayao Bagavaana ko carNa ka ekmaa~ sahara hI sabasao p`maaiNat ]paya batayaa
hO. ‘maa Sauca’ yaanaI ‘icanta nahIM krao’ khkr Aapnao ABaya kr idyaa hO.
Acaa-gauNagaana pd 11 : banaa
hO ivaSva
‘banaa hO ivaSva maoM sabakao vard ko vard hstaoM sao’ Saukdova baamadova Qau`va
ivaBaIYaNa ivadur evaM jaTayau Aaid kao klyaaNa krnao vaalao vardraja p`Bau [sa
dIna ka BaI sabakuC zIk kr doMgao ‘banaogaa dIna kao vaOsao vard
ko vard hstaoM sao’. vardraja po$maala pr ivaSvaasa
krto hue rM=\naaqa Bagavaana kao BaI Apnao pxa maoM krnao ko ilayao EaIsvaamaI
jaI Aagao ko 7 pdaoM
sao r=\naaqa Bagavaana kI bandnaa krto hOM.
Acaa-gauNagaana pd 12 : r=\ga
r[yaa yao
baD,o hI Aat-svar maoM EaIsvaamaI
jaI r=\ganaaqa Bagavaana kI stuit krto hue ]nakao inaYzur haonao kI
]laahnaa BaI doto hOM ‘hao ko
k$Naakr jaI zanao inazur[yaa. r=\ga r[yaa yao hmaina ko kvana ]paya ‘. vaOkuNz
sao phlao AyaaoQyaa jaI maoM pQaaro AaOr vaha^M sao dixaNa Baart maoM EaIrMgama
Aakr basa gayao ‘CaoD, idvya laaok A$ AvaiQa nagairyaa . r=\ga
r[yaa yao rhlao dixaNa idiSa jaaya.’ yaVip Aap Ant-yaamaI banakr p`aiNayaaoM kI
rxaa krto hOM prntu eosaa lagata hO dasa kao BaUla gayao hOM. hma Aapko
AikMcana dasa hOM AaOr Aapko carNa ko Aitir> [saka kao[- sahara BaI nahIM hO
‘dIna hIna dasa taor tuhIM maaor svaamaI , r=\ga
r[yaa yao khu pga Qarna ]paya.’
Acaa-gauNagaana pd 13 : Acaa-$p
banaakr ApnaI
}pr ko pd kI ]laahnaa ko baad [sa pd maoM EaIsvaamaI jaI Bagavaana
r=\naaqa ka yaSaaogaana krto hue [nhoM rajaa
[-xvaaku, maata kaOSalyaa, ivaBaIYaNa, evaM ‘pna’
naamak vaaVyaM~ pr gaaqaa gaanao vaalao mauinavaahna svaamaI kao Apnaanao
vaalao batato hOM. Bagavaana janava%sala
haokr sabaaoM kI rxaa krto hOM ‘[-xvaaku pr kRpa ikyao’ ‘kaOsalyaa jaba pak banaa[- …’ ‘rGaupit sao
la=\kapit payao’ ‘pana ilayao
yaaogaIvaahna kao……’. i~ivak`ma
Avatar maoM Bagavaana ka sva$p [tnaa
baD,a hao gayaa qaa ik ek hI carNa ko naIcao samast Qara Aa gayaI qaI AaOr
maukuT tao ba`*maaND kI Ct kao par kr cauka qaa. ]sa samaya Bagavaana ko carNa
ko naIcao hI samast jagat evaM p`aNaI gaaovaw-na sva$pI Cata ko naIcao Aa gayao
qao. [saI Baava ka smarNa krto hue EaIsvaamaI jaI nao [sa pd maoM kha hO ‘dInana
pr carNaaoM kI Cayaa….’
Acaa-gauNagaana pd 14 : dyaa
drsaayao r=\r[-yaa
Aba [sa pd maoM maata r=\ganaayakI ko saaqa Bagavaana r=\naaqa ko
yaSa ka baKana kr rho hOM ‘dyaa
drsaayao r=\ga r[yaa, r=\ganaayakI
ko sa=\ga Aako .’ EaIramaanauja
svaamaI ko saaqa samast EaIvaOYNavaaoM kao Apnao carNaaoM maoM svaIkar krnaa, tqaa
EaIkuroSa svaamaI kao var donaa Aaid [nakI janava%salata ko gauNa ka baKana
krto hOM.
Acaa-gauNagaana pd 15 : doKna
cailayao r=\gavar
janava%salata ka baKana krto hue EaIsvaamaI jaI Bagavaana ko ‘]%sava
savaarI’ ka dRYTant doto hOM. ivaiBanna ]%savaaoM maoM Bagavaana pRqak pRqak
savaarI pr maindr sao baahr Aakr EaIrMgama kI vaIiqayaaoM maoM Ba`maNa krto
hOM. [saka ekmaa~ ]_oSya Ba>aoM kao dSa-na donaa hI hO. EaIrMgama maoM eosaI
hI ek savaarI kI tOyaarI maoM lagao Ba>aoM ka sajaIva ica~ p`stut krto hOM ‘doKna cailayao r=\gavar kI
savaarI ……… saurt$ vaahna AiQak
sauhavana …… Aagao catur vaod pazk gaNa
paCo p`banQa saursa Qvaina nyaarI ……… Aalavaar Aacaairna vaIiqana sabakI
sainnaiQayaaoM maoM AiQak tOyaarI. saba
Ba>na ko Garinana ivaivaQa Baa^Mit
naOvaoV saMvaarI. War War saba caaOko
pUrI naIrajana ilayao haqa maoM qaarI.
…… p`it vaIiqana maoM k$Naakr hir dSa-na doih dInana ihtkarI.’
Acaa-gauNagaana pd 16 : r=\ga
na lagaa
Ba>aoM kao ]%saaiht krto hue EaIsvaamaI jaI khto hOM ik
EaIr=\ganaaqa Bagavaana kI Bai> ko rMga maoM DUvanao kI AavaSyakta hO.
EaIrMgama Qaama ko dSa-na pr bala doto hue puna: khto hOM ‘dSaao idSaa maoM vyaqa- hI
Qaayaa r=\gapurI maoM kbahu na Aayaa. imaqyaa caala kurMga ka. kavaorI ga=\gaa
na nahayaa vah piva~ jala tinak na payaa . BaUlaa yama ko dND ka. r=\ganaaqa
pgatr na igara jaao carNaamaRt naih pana
ikyaa saao lagaihM laat bajar=\ga ka . i~gauNaaoM ko Gaora maoM pD,kr i~ivaQa
tap jvaalaa maoM jalakr . jaOsaa hala pt=\ga ka . EaI r=\gaoSa carNa mana Qar kr dInabanQau ko
naama sauimarkr maihmaa laht satsa=\ga ka. tuma naahk banaa vaoZMga ka ….
Acaa-gauNagaana pd 17 : r=\ganaaqa
mama naaqa
[sa pd maoM puna: Aat- haokr r=\ganaaqa Bagavaana sao p`aqa-naa ko
saaqa ]laahnaa BaI doto hOM ik pUva- ko naata kao mat taoiD,yao, p`Bau.
Aap nao ekbaar EaIvaOYNava banaakr Apnaa ilayaa hO tao Aagao inaYzur @yaaoM
bana rho hOM ?
Aapsao SaoYa - SaoYaI, saovak - saovya
Aaid naato hOM. Aap Apnao klyaaNa gauNaaoM kI saUcaI maoM Aba ‘inazurta’ naamak
gauNa kao @yaaoM jaaoD,naa caahto hOM ? ‘dIna
dyaala dyaa sao mauK mat maaoD,ao jaI ……
SauBa gauNa maoM Aba Aana
inazurta mat tuma jaaoD,ao jaI.’
Acaa-gauNagaana pd 18 : yahI
var BaavaO
Ait Aatur haokr EaIsvaamaI
jaI [sa pd maoM Bagavaana sao EaIrMgama maoM hI rKnao ka var maaMgato hOM. khto
hOM ‘EaIr=\ga pur ko
BaItr hmakao kukuvaa- vanaavaO. Kanao
kao maaoih Ba>na ko jaUzna p<ala hI caTavaO. Pyaasao maoM kavaorI ko
panaI pIlaabaOM. caturanana gaaopur ko
Aagao rotI pr sautavaOM. jaba p`Bau pirkrmaa maoM AavaOM pICo sao
lagaavaOM. ma=\gala igair pr Aap
ivarajaOM Aagao maoM vaOzavaOM.’
[sa pd maoM EaIsvaamaI jaI EaIrMgama
ko maindr kI saMrcanaa kI ivaSaoYata batato hOM. saat GaoraoM kI baahr sao iganatI
krnao pr caaOqaa Gaora sao maindr p`aMgana p`armBa haota hO. ]<ar, dixaNa, tqaa
pUrba sao caaOqao Gaoro maoM p`vaoSa ko gaaopur ko iSaKr caar mau^Mh vaalao
haonao ko karNa ‘caturanana gaaopur’ kho jaato hOM. Bagavaana nrrisaMh ko tIna sqala ‘Ahaoivalama’
‘maMgalaigair’ ‘isaMhacalama’ p`isaw hOM evaM tInaaoM AaMQa`p`doSa maoM hOM.
maMgalaigair pva-t ko }pr Bagavaana narisaMh ka Kulaa huAa mauKD,a maa~ ka hI dSa-na
haota hO. [saI mauKD,o maoM gauD, ka Sarbat Aip-t ikyaa jaata hO. EaIsvaamaI
jaI yaha^M yah bata rho hOM ik maMgalaigair pr maa~ mauKD,a ko AnaaoKo $p maoM
ivarajamaana BaI Aap hI hOM p`Bau.
AMt maoM EaIsvaamaI jaI EaIrMgama maoM SarIr CUTnao ka laaBa batato hOM
‘Bagavaana saIQao vaOkuNz maoM baulaakr ina%ya mau> EaIvaOYNavaaoM kI sa%saMgait
p`dana krto hue Apnao carNa kI saovaa maoM lagaato hOM.’
Acaa-gauNagaana pd 19 : laxmaInaaqa
ko Aasana
Bagavaana kao maaOna doK
EaIsvaamaI jaI Aatur hao jaato hOM. 19, 20, tqaa 21 ko tIna pdaoM sao svayaM kao Apnao
gau$ prmahMsa svaamaI, BaaYyakar ramaanauja
svaamaI, varvar
mauina, tqaa rMgadoiSak svaamaI ko kula prmpra ka
haonao ka pircaya doto hOM. pd 19 maoM prmahMsa svaamaI jaI kao SaoYajaI ka
Avatar batato hOM. SaoYajaI Bagavaana ko Aasana Bavana Aaid saBaI sva$paoM maoM
rhkr Bagavaana kI saovaa krto hOM. SaoYajaI hI Bagavaana rama evaM maata saIta
jaI ko saovak banakr laxmaNa ko sva$p maoM tqaa Bagavaana kRYNa ko saaqa
balada] banakr Aayao. Aacaayaao-M kI prmpra maoM EaIramaanauja svaamaI,
saujaamaata yaanaI EaIvarvarmauina svaamaI, tqaa baad maoM vaRndavana maoM baasa krto
hue magaQa xao~ ko klyaaNaaqa- EaIrajaond` saUir banakr trot maoM Aayao.
Acaa-gauNagaana pd 20 : hir
ko inat
[sa
pd maoM AaLvaar it$nagarI maoM Sazkaop svaamaI kao Cayaa p`dana krnao ko ilayao
SaoYa jaI ka [sa Qara pr [malaI vaRxa ko $p maoM Aanao ka ]llaoK hO ‘hir ko inat SaoYa rhOM jaao
vaha^M pyasaagar sao calao Aayao yaha^M . [malaI vana ko vana Cayao yaha^M nar
doh to kaoTr Aaya maha^M.’
EaISaoYajaI hI puna: EaIp`omabaudur maoM ApnaI maata
kaMitmatI dovaI ko laaD,lao pu~ ramaanauja banakr Aayao ‘jana ko iht lao
AiQakar vaha^M puina kaintmatI ko kumaar yaha^. saao[- BaaYya ikyao Bava saotu
maha^M iknh jaIvana ko ]pkar yaha^M.’
EaIsvaamaI
jaI Aba Bagavad\ ramaanauja sao sambanQa bananao kI duha[- doto hOM ‘itnako
carNaaoM Qar ko igar ko cailahaOM Bavasaagar par vaha^M. saao[- Aasa Baraosa
yahI mana maoM Bagavaana AhOM rihhaOM thvaa^M. saba dInana ko ijanako vanako
itnako vanako Aba jaa]^M vaha^.’
Acaa-gauNagaana pd 21 : Abahu^M
h^Misa horao
Apnao
gau$prmpra kI duha[- doto hue [sa pd maoM puna: r=\ganaaqa Bagavaana sao
p`aqa-naa krto hOM ik Aba tao ivahMsato
he p`Bau [sa dasa kao doiKyao. ‘Abahu^M h^Misa horao r=\ga rayaa’ maoM ‘horao’
Sabd ko ‘doKnaa’ tqaa ‘BaUlaa jaanaa yaa
Kao donaa yaa BaUlao hue kao Kaojanaa’ BaI Aqa- hao sakto hOM. ramacairtmaanasa
AyaaoQyaakaND 238.5 caaOpa[- maoM gausaa[-M jaI nao kha hO : “kr kmalaina Qanausaayak fort .
ijaya kI jarina hrt h^Misa hort.”
Bagavaana rama ijasako trf ekbaar h^Msato he doK laoto hOM ]sakI
Antv-yaqaa ka AMt hao jaata hO. yaha^M EaIsvaamaI jaI BaI r=\ganaaqa Bagavaana
sao h^Msato hue doKnao ko ilayao p`aqa-naa kr rho hOM. maanasa mama-&
haonao ko karNa EaIsvaamaI jaI nao ek hI Sabd ko dao dao saTIk Aqa- haonao ka
ta%pya- rKto hOM. BaUlao hue ko Aqa- maoM gausaa[-M jaI nao baalakaND 111.2
maoM kha hO “jaoih jaanaoM jagajaa[ hora[-. jaagao jaqaa
sapna Ba`ma jaa[-.” BaUlao
hue kao Kaojanaa Aqa- BaI saTIk hO @yaaoMik Bagavaana ABaI tk EaIsvaamaI jaI kao
BaUlao hue hOM. [saIilayao gau$prmpra
sao sambanQa batakr Bagavaana sao ivanatI krto hOM ik Aba tao p`Bau [sa
AikMcana kao Kaoijayao. [sa pd maoM puna: svayaM kao varvarmauina,
ramaanauja svaamaI, yaamaunaacaaya-, mahapUNa- svaamaI,
ivaYvaksaona jaI, laxmaIjaI tqaa Bagavaana ko prmpra ka haonao ka batato hue
vaRndavana rMgadoiSak svaamaI ko iSaYya Apnao gau$ prmahMsa rajaond`saUir jaI sao
sambanQa batato hOM. [satrh sao Bagavaana kao Apnao kao ]nhIM ko kulaprmpra sao
jauD,o haonao ka smarNa krato hOM.
k. EaI
vaRndavana EaIr=\gaacaaya- : .
K.
EaIr=\gaacaaya- carNa: EaIrajaond` doiSaka : .
Ga.
tsyaaiEat : SarNagatao|isma.
tWotao
: ivakisat mauK p=\kjaona maamavalaaokya .
yaqaa :
ramaanaujaaMiGa`
SarNaao|isma kula p`dIp : .
%vaasaIt\ sayaamauna maunao : sa ca naaqa
vaMSyaa ..
vaMSya
: pra=\kuSa maunao : sa ca saao|ip dovyaa :.
dasastvaoit
vardao|isma tvaoxaNaIya : ..
Acaa-gauNagaana pd 22 : Apnao
dyaalau svaamaI
[sa pd maoM EaIvaOYNava maM~raja maUla maM~,
maM~r%na Wya maM~, evaM SarNagait maM~ carma maM~ ko Aitir> Aqa-pHcak ko rhsya pr BaI
EaIsvaamaI jaI p`kaSa Dalato hOM.
svasva$p
pr $p toih maoM bataya hir k$Naa vaSa haoko.
ek
kh carNa ]paya hir k$Naa vaSa haoko..3..
saaQana
ivaraoQaI fla isawhu^M ]paya ek hir k$Naa vaSa haoko.
A$
saba dur ivalagaaya hir k$Naa vaSa haoko..4..
Aqa-pHcak EaIvaOYNavadSa-na ka mao$stmBa hO. [sako pa^Mca t%va hOM
‘svasva$p’ ‘prsva$p’ ‘pu$Yaaqa-sva$p’ ‘]payasva$p’ evaMM ‘ivaraoQaIsva$p’. hrok
t%va ko puna: pa^Mca pa^Mca ivaBaod hOM. ‘svasva$p’ sao ta%pya- hO ik jaIva kao
Apnao sva$p ka &ana haonaa caaihyao. jaIva SaaSvat hO tqaa Bagavaana ko
SarIr ka ek AMga hO. [sako pa^Mca ivaBaod hOM ‘ina%ya’ ‘mau>’ ‘baw’ ‘kovala’
evaM ‘maumauxau’.
prmaa%maa ko sva$p ko &ana kao ‘prsva$p’ khto hOM. prmaa%maa ko
pa^Mca sva$p batayao gayao hOM ‘pr sva$p vaOkuNz maoM’ ‘vyaUhsva$p vaasaudova saMkYa-Na p`Vumna evaM
Aina$w $p sao xaIrsaagar maoM’ ‘ivaBavasva$p
EaIrama kRYNaaid ko Avatar maoM’ ‘Ant-yaamaIsva$p
sava-~ vyaaPt’ tqaa ‘Acaa-sva$p vao=\kTaid` kaMcaI EaIrMgama Saalaga`ama ko
pUjaaivaga`h maoM’.
pa^Mca pu$Yaaqa- hOM
‘Qama-‘ ‘Aqa-‘ ‘kama’
‘Aa%maanauBava maaoxa’ evaM
‘BagavatanauBava maaoxa’.
pa^Mca ]paya hOM ‘kma-‘ ‘&ana’ ‘Bai>’ ‘p`pi<a’ evaM
‘Aacaayaa-iBamaana’.
ivaraoQaIsva$p ko pa^Mca Baod hOM ‘svaivaraoQaI’ ‘pr%vaivaraoQaI’ ‘pu$Yaaqa- ivaraoQaI’ ‘]payaivaraoQaI’
evaM ‘p`pi<aivaraoQaI’.
sabaka saar hO :
tna sao kma- krhu ivaiQanaanaa.
mana raKhu jah^M kRpainaQaanaa..
mana sao sakla vaasanaa BaagaI. kovala
ramacarna laya laagaI..
jaba Bagavaana sao saaxaa%kar haota hO tao vaa%salyamaUit- p`Bau
k$Naa sao AiBaBaUt hao Baaojana ka kaOr doto hOM tqaa Aa^MK sao p`vaaiht
Aa^MsaU paoCnao lagato hOM ‘kaorvaa Qart p`Bau laaorvaa paoCt
kr k$Naa vaSa haoko . maa Sauca pd
samauJaaya hir k$Naa vaSa haoko’ .
Acaa-gauNagaana pd 23 : igara
hU^M Aa
}pr ko
ivaiBanna pdaoM sao EaIsvaamaI jaI
Bagavaana sao Apnaa sambanQa batato hue Bagavaana ko pasa hzpUva-k khto
hOM ‘igara hU^M Aa carNa maoM tao
pD,ogaa raKnaa tumahIM. …… saunao hao
d`aOpdI raodna …… pD,ogaa tarnaa tumahI .
ivaBaIYaNa
kI SarNaagait ko samaya ‘sakRdp`pnnaaya … ABayaM sava-BaUtoByaao
ddamyaotd\va`tM mama’ idyao
gayao vacana ka smarNa krato hue khto hOM ‘…… ABaya vardana dInhaoM hO sausaaxaI Baala bandr hOM.’
gaIta ko
vacana kao duhrato hue khto hOM ‘tqaa maaSauca vacana kao BaI pD,ogaa raKnaa
tumahIM ’ [sa trh
sao Bagavaana ko samaxa Bagavaana pr pUrI AaSaa ko saaqa Apnao AiQakar kI
duha[- doto hOM ‘hmaarI
AapkI saba ivaiQa Anaokao naatodarI hO. [sao hI davadarI hO pD,ogaa maananaa
tumahIM.’
Acaa-gauNagaana pd 24 : Eauit
sa%ya vacana
‘Eauit sa%ya vacana hir caahoMgao
tao inaho-tuk ApnaavaoMgao’ sao
p`armBa kr Bagavaana kao ivaBanna ]laahnaayaoM doto hOM … ASarNa SarNa khavaoMgao … AaO AQama
]QaarNa hMO p`Bau jaao phlao hmaoM ]QaaroMgao …… hmaro naama ]caaroMgao … carNa
kao hmaoM QaravaoMgao … tao p`Natpala khlaavaoMgao … hmaro sao dIna
inavaahoMgao hir dInabanQau khlaavaoMgao.’
Acaa-gauNagaana pd 25 : krko
kRpa kRpainaQaana
EaIsvaamaI jaI kI ]laahnaaAaoM
kao saunakr Bagavaana d`ivat hao gayao evaM [nakI
SarNaagait svaIkar krnao hotu Apnao carNaarivand ko pasa sqaana do idyao ‘krko kRpa kRpainaQaana kRpaisanQau yaaoM
ikyao. EaIcarNa ko samaIp hI bala sao baulaa ilayao ……… BalaI Baa^Mit kRpa krko
Apnaa banaa ilayao.’ jaba
SarNaagait svaIkar ko saMkot imala gayao tba SarNaagat Ba> kI Avasqaa ko laxaNa
batato hue EaIsvaamaI jaI khto hOM ‘)dya inavaasa krko mana kao manaa ilayao. iCna
iCnaih Aap icantna kra ilayao. … krtUit
kailamaa kao mana sao imaTa idyao.’
Acaa-gauNagaana
pd 26 : EaIvao=\kT igair pr
SarNaagait svaIkar haoto hI EaIsvaamaI jaI sava-p`qama Apnao gau$
prmahMsa svaamaI kI kRt&ta p`kT krto hOM. [saI k`ma maoM vao=\kToSa
Bagavaana evaM EaIramaanauja svaamaI ko p`it BaI AaBaar p`kT krto hOM. ‘EaIrajaond`saUrI carNana ek
doK laohu^M nayana psaar. ga`ama trot zama ek saundr hao th^M jaIvana ko ]war .
EaIvao=\kT pva-t sao hI saMsaar ko tarnao kI nadI bahtI hO ‘EaIvao=\kT
igair pr sao tarnao kao bahtI hO saMsaar’. [saI ko karNa BaaYyakar ramaanauja svaamaI nao
jagatklyaaNa ko ilayao EaIvaOYNava mat ka p`caar ikyaa tqaa ]saI Qaara sao gaaovaw-na
pva-t kao ]%plaaivat krto hue magaQa xao~ ko ]war ko ilayao EaIrajaond`saUir
jaI pQaaro.
Acaa-gauNagaana pd 27 : ho
Aart hrna
pUva- ko pd 25 maoM SarNaagait ko saMkot imala gayao prntu [sakI svaIkRit
kI pUNa-ta maata laxmaI kI saMstuit ko ibanaa nahIM haotI hO. Aacaaya- prmahMsa
svaamaI nao SarNaagait svaIkRit ko saMkot ]plabQa kra idyao prntu [sakI pUNa-ta maata jaI sao hI haogaI. jaba
Bagavaana kao maata jaIva ko pUva-kmaao-M kI AnadoKI krnao kao khtI hOM tba hI
Bagavaana d`ivat haokr xamaa p`dana krto hue kmaao-M ka xaya krto hOM tqaa
jaIva vaOkuNz maoM mau> jaIva ka AiQakarI banata hO. [sa pd maoM EaIsvaamaI
jaI phlao Bagavaana kao ]laahnaapUNa- smarNa krato hOM ‘ho Aart hrna maOM SarNa maoM igara hU^M . idyao hao
vacana kI ]baaroMgao Bava sao.]saI sao tumharo Baraosao rha hU^M . ]baarao
nahIM naaqa JaUzo banaaogao . AyaSa hao na tumhro [saI sao Dra hU^M…… maOM
safrI tD,pto tlafto rha hU^M.’
tduprant maata laxmaI kao BaI ]laahnaa doto hue ]nhoM smarNa krato
hOM ‘k$NaamayaI maata Kbar @yaaoM na
laotI. Znakto lauZ,kto carNa maoM igara hU^M.
Acaa-gauNagaana pd 28 : ho
Amba torI
yaha^M sao laokr Agalao 5 pdaoM tk EaIsvaamaI jaI maata laxmaI jaI
kao hstxaop krnao hotu ]nakI vaMdnaa krto hOM. Bagavaana kao saRiYT kaya- maoM
maata jaI kOsao sahayak haotI hOM [saka sajaIva ica~Na p`stut hO ‘ho Amba
torI k$Naa jaga kao jagaa rhI hO.
ijasako ABaava sao hI jaga ]namaunaI nahIM qaI. saIkr saupat haoto SaaKa inakla
rhI hO … kaonaa kTaxa korI pla pla badla
badla kr . Bagavaana ko hI saarI saRiYT banaa rhI hO.’ gausaa[- tulasaIdasa jaI ko maanasa maoM BaI EaIvaalmaIik jaI nao
ica~kUT ko pasa kha hO ‘ Eauitsaotu palak rama tuma jagadISa maayaa
jaanakI. jaao saRjait jagau palait hrit $K pa[- kRpainaQaana kI.’
maata jaI ko gauNaanauvaad maoM kha gayaa hO ik jaIva ko AvagauNaaoM
kao iCpakr laxmaI jaI Bagavaana sao jaIva pr dyaa krnao kao khtI hOM ‘tuma k$Na vacana saunakr inaja
naaqa kao saunaatI . gauNa kao baZ,a baZ,a
kr AvagauNa jalaa rhI hO. saba kala inakT rhkr Bagavat pdaoM kao saovaO. vaOsao hI janagaNaaoM sao saovaa kra
rhI hO.
xaIrsaagar maoM Bagavaana ka saaqa CaoD,kr [sa pRqvaI pr maata jaI
jaIva ko klyaaNaaqa- hIM AatI hOM ‘CaoD,I kmala vyaaomana pyainaiQa p`Bau )dya kao. yah
dIna ko ilayao hI QarnaI sao AvatrI hO.’
Qara pr maaga-dSa-na krto hue jaIva kao ]ssko sva$p ka &ana
kratI hOM ‘jaIva Bagavaana ka Baaogya hO, jaIva Bagavaana pr AaiEat hO, tqaa
Bagavaana ka SaoYa hO. [saka ta%pya- hO ik jaIva Bagavaana ka SarIr banakr sava-da
ko ilayao ]naka Baaoga pdaqa- banaa rhta hO. Bagavaana sava-da svatM~ hOM tqaa
jaIva prtn~ hO. Bagavaana pUNa- hOM yaanaI SaoYaI hOM evaM jaIva ]naka hI
AvaiSaYT SaoYa hO ‘tIna baar Ambao Bagavaana sao ivalaga hao .
Baaoga%va partn~ta SaoYa%vata khI hO.’
jaIva ka ]war kOsao krtI hOM ‘Anaayaasa kBaI k$Naa ijasa
jaIva pr pro jaao . ]sakao hI hir carNa
maoM Qar ko lagaa rhI hO.’ laxmaI
jaI ko pRqvaI pr tIna Avatar p`isaw hOM ijasamaoM vao Bagavaana sao Alaga haokr
AayaIM hOM. 1. EaIivallaIpu<aur maoM gaaoda jaI banakr Aanaa tqaa rMganaaqa
Bagavaana sao pirNaya krnaa . 2.janakpur maoM saIta jaI banakr Aanaa AaOr
Bagavaana rama sao pirNaya krnaa. 3.it$pit maoM pd\maavatI banakr Aanaa AaOr
vao=\kT igair ko EaIinavaasa Bagavaana sao pirNaya krnaa.
Acaa-gauNagaana pd 29 : baD,I
maatu kI
[sa pd maoM EaIsaIta jaI ka gauNaanauvaad hO ‘rGaunandna
gayao vana maoM laga saMga hI isaQaa[-.’ ica~kURRT maoM [nd` ko pu~ jayant jaOsao duYT
ka klyaaNa krnao vaalaI hOM … tRNa vaana ko lahr
sao vah p`aNa ivakla haokr . carNaaoM maoM Aa igara
tao iSar kak kao bacaa[-.’ Bagavaana
rama nao dNDkarNya maoM mauinayaaoM kI hiD\DyaaoM kI Z,or doKkr pRqvaI kao
raxasaivahIna krnao ka p`Na ikya ‘EaIrama
kI p`it&a sauna mana maoM Akulaa[-. ravaNa
kao isaKanao vah la=\k maoM
isaQaa[-.’ vaha^M ASaaokvaaiTka maoM jaba hnaumaana jaI
phu^Mcao evaM raxaisayaaoM ka duvya-har doKa tao gaussao sao saba ka AMt krnaa
caaha ‘jaba caaho bajarMgaI saba inaScarI saMharna . tba k$Naa basa maoM haokr sabakao la[-
bacaa[-.’ [satrh
sao EaIsaIta jaI sada hI jaIva pr dyaalau banaI rhI hOM.
Acaa-gauNagaana pd 30 : naok
k$Na najairyaa
kaMcaIpurma
ko vardraja Bagavaana ko maindr kI ‘tayar’ yaanaI laxmaI maata ka ek naama
‘vardvallaBaa’ BaI hO. EaIyaamaunaacaaya- nao ek baar ApnaI kaMcaI yaa~a ko
Antrala jaba vacapna maoM EaIramaanauja kao AWOtI gau$ sao pZ,to doKa qaa tao
[nakI AaBaa sao AakiYa-t hao [nakao EaIvaOYNava mat maoM laanao ko ilayao ‘catuSlaaokI vardvallaBaa stao~’ ilaKkr tayar
kao samaip-t ikyaa. tayar sada sava-da Bagavaana ko Ba>aoM pr d`ivat haokr
]nako ]war ko ilayao Bagavaana sao saMstuit krtI rhtI hOM ‘naok k$Na najairyaa bard
ballaBao .’ ‘tayar’ maindr pirsar sao kBaI
BaI baahr nahIM jaatIM. jabakBaI Bagavaana EaIdovaI evaM BaUdovaI ko saaqa
pirsar ko BaItr hI baagaIcaa maoM jaato hOM tao tayar kI savaarI Alaga Alaga
Bagavaana ko saaqa calatI hOM. [saI ka ica~Na yaha^M hO ‘duhU
doivana ko Aga`Baaga rh . Ba> janana ko AiQak saulaBao. Apnao kao Aaga maoM igarto
fitMgaa kI trh saMsaarjvaalaa sao bacaanao ko ilayao EaIsvaamaI jaI vardvallaBaa sao dyaa
krnao kI p`aqa-naa krto hOM ‘tva carNa maoM Qaaya igara
hU^M. jart jagat maoM nagana salaBao .
ek baar Tuk maaoih inaharao . dIna ko Aaor tnak plaBao .
Acaa-gauNagaana pd 31 : maata kI kRpadRiYT
‘maata
kI kRpa dRiYT navajaat pr pD,I. nahIM plakhu^M igarakr Tk sao icata rhI. Qar
kaomala saba AMga saMBaar kr rhI.
janau
laoko navajaat kao ]pjaIvya do rhI.’ [sa pd kI [na p`arimBak
pMi>yaaoM sao yah spYT hO ik vardvallaBaa maata jaI EaIsvaamaI jaI pr d`ivat
hao gayaIM.
Acaa-gauNagaana pd 32 : laona Kbairyaa maorI
laona Kbairyaa maorI maatu jaanakI . laMkih dhna krna jaba
laagao . SaItla Aaga krao hunamaana kI . … daonaaoM carNa Qarao Bagavaana kI .’ [sa pd kI [na pMi>yaaoM maoM
EaIsaIta maata ko gauNaaoM ka vaNa-na hO. EaIsvaamaI jaI Aa%maivaSvaasa ko
saaqa khto hoM ik ‘शीतो à¤à¤µ हनूमतः’ kh Aigna sao [nhaoMnao
hnaumaana jaI ko ilayao SaItla rhnao kao kha AaOr ]nakI pU^MC nahIM jalaI ]saI
trh sao [nhaoMnao maorI BaI kuSalaxaoma pUCIM hOM. saaqa maoM EaIsaIta jaI nao
yah BaI kha ik jayant kI trh Bagavaana ko daonaaoM carNaaoM kao hI pkD,ao
tumhara ]war haogaa ‘[ind`ya tnaya ka AGa nahIM maanaI . daonaaoM
carNa Qarao Bagavaana kI . [sa trh
sao EaIsaIta jaI kI Aaor sao Bagavaana ko hI carNa pkD,o rhnao ka saMkot imala
gayaa. laMka maoM hnaumaana jaI BaUK laganao pr jaba EaIsaIta jaI sao fla Kanao
kI Anaumait maaMgato hOM tao )dya maoM Bagavaana kao rKkr fla Kanao kao khtI hOM ‘rGaupit
carna )dya^M Qair tat maQaur fla Kahu.’ EaIsaIta jaI saIQao [saI trh sao Bagavaana sao hI saainaQya lagaa dotI hOM. Aagao
ko pdaoM sao yah spYT haota hO ik EaIvardvallaBaa evaM EaIsaIta jaI sao AaSvast
haonao ko baad EaIsvaamaI jaI yaha^M ko baad puna: Bagavaana kI hI Aaor mauD,to
hOM.
Acaa-gauNagaana pd 33 : p`Baao hmasao AQama
‘p`Baao hmasao AQama kao jaao
]vaarao tao sauyaSa haogaa . igara hU^M
Aa carNa maoM jaao na tarao tao AyaSa haogaa. mahalxmaI vacaavaoMgaI caahaOM jaao kma- Baaogaanao. yahI laokr hro Apnao prspr
maoM bahsa haogaa.’ [sa pd
ko [na p`arimBak pMi>yaaoM maoM EaIsvaamaI jaI Bagavaana kao ]laahnaa pUva-k
khto hOM ‘hmaara ]war nahIM krnao pr Aapkao hI ApyaSa ka BaagaI bananaa
pD,ogaa. maata laxmaI jaI tao maoro pxa sao baaolaoMgaI AaOr Aap Agar Qyaana
nahIM dogao tao Aapka AnaavaSyak hI laxmaI jaI sao Aapsa maoM hI klah hao
jaayaogaa.’
Acaa-gauNagaana pd 34 : p`Bau dInabanQau dIna
yaha^M sao laokr Aagao ko tIna pdaoM maoM EaIsvaamaI jaI Bagavaana
kao ]nako klyaaNagauNaaoM ka smarNa krato hue ApnaI ]war kI p`aqa-naa krto hOM
‘toro ek Aasa AaO Baraosaa nahIM dUsaro kao. carNa Qaro sao khao
kOsao ko hTaAaogao.’
pd 25 ko Anausaar p`Bau ko carNa maoM SarNa imala
caukI qaI,
[saIilayao [sa pd maoM khto hOM ik carNa Qarvaa kr Aba Aap kOsao hTa
dIijayaogaa.
Acaa-gauNagaana pd 35 : p`Bau paipyaaoM kao
[sa pd ka
p`armBa ]laahnaa sao hO ik phlao sao hI paipyaaoM kao sauQaarto rhnao ko karNa
Aapkao sauyaSa imalaa hO ‘p`Baao paipyaaoM kao banaato na Aato . tao
pavana sauyaSa tuma kBaI BaI na pato.’ iSaSaupala, gaiNaka, Ajaaimala, kMsa, Aihlyaa, jaTayau
Aaid ka ]dahrNa dokr Bagavaana sao Apnao carNaaoM maoM banaayao rKnao kI
ivanatI duhrato hOM ‘yahI caala kI ek AaSaa hmaarI . na jaayaoMgao
kBaI BaI iksaI ko duvaarI. AaO tumasao troMgao hI carNaaoM maoM Aato.’
Acaa-gauNagaana pd 36 : ho p`Baao naok
[sa pd
maoM Aat- inavaodna ko saaqa ]laahnaa BaI hO ik pittaoM ko ]war ko hI karNa hI
tao Aap pittpavana banao hOM, tao bata[yao yah Aapkao yaad hO ik nahIM ‘ho
p`Baao naok mana maoM ivacaarao nahIM . pitt jana ko ilayao pitt pavana
banao.haOM khao naaqa saao yaad hO yaa nahIM.’ Aihlyaa, gaiNaka, sadnaa
Aaid ka puna: ]dahrNa doto hue ivaSvaasa ko saaqa khto hOM ‘naaqa
vah inayama sao Aap Tlato nahIM. hO Baraosaa ik maOM BaI
troMgao sahI.’
Acaa-gauNagaana pd 37 : dSa-na idnyaao Bagavaana
pd 25 ko
baad puna: [sa pd maoM Bagavaana kI kRpa imalanao ka baKana hO. ivaSvaasa ko
Anau$p maata laxmaI ko hstxaop sao Bagavaana ka Qyaana AakiYa-t huAa AaOr EaIsvaamaI
jaI kao Apnaato hue hir nao [nakao carNaSarNa maoM lao ilayaa ‘dSa-na idnyaao Bagavaana
jana jaana ko.Apnao Apnaa maana ko hir . laxmaI maata maaoih icatayaao. yah kh
Bagavat kao samauJaayaao. Pa`Bau SarNa maoM Aayaa laoko.. sanmauK maoM k$NaainaiQa doKo . Apnao dasana
maoM kir laoKO. daonaaoM carNaaoM batavaOM jana
jaana ko .. maaSauca khto hOM
saurnaayak . Aba tuma haO hmaro
inaja payak. riKhaOM krko maOM Apnao
ivaQaana ko .. carNana doKt nayana jauD,ayaao.mana ko tInaaoM tap
imaTayaao. Qar kr carNa )dya maoM Bagavaana ko.
Acaa-gauNagaana pd 38 : Apnaa dyaalau p`Bau
hir
carNa kI Jaa^MkI imalanao ko turt baad kRt&tavaSa ]%saaiht )dya sao vao=\kToSa Bagavaana sao imalanao kI Aaturta p`kT krto
hOM. ‘Apnaa dyaalau p`Bau ko drsana krba[- kba vaoMkT maoM
jaako. kOsao daonaaoM nayana jauD,ayaba kba vaoMkT maoM jaako .’
Acaa-gauNagaana pd 39 : EaIinavaasa maaoro p`Bau
EaIinavaasa
Bagavaana BaI d`ivat haokr EaIsvaamaI jaI kao Apnaa ilayao. kOsao EaIinavaasa
Bagavaana [nakao Apnaa ilayao hOM [sa pd maoM [saI baat ka ivastar sao vaNa-na
hO. Bagavaana nao svayaM [naka haqa pkD,a hO, saMtaoM kI saMgait
p`dana kI hO tqaa Gaaor saMsaar ko AMQakar kao imaTa idyaa hO. Bagavaana ka
carNa hI ekmaa~ ]paya hO. ‘Apnao dyaalau p`Bau jaI kr Qar laolana ……
inaja jana saMga maoM lagaaya yao k$NaavaSa haoko …… Apnao dyaalau p`Bau jaI jaaoityaa
doKvaqaI … Gaaor Gana itimar hTaya yao k$NaavaSa haoko
.. Apnao dyaalau p`Bau jaI kTlana banQanavaa^M … saba ivaQa laoko Apnaaya yao k$NaavaSa haoko
.. Apnao dyaavasa haoko carNa batavaOM jaI k$NaainaiQa maaoro. ehI ek kh ko
]paya k$NaainaiQa maaoro ..
Acaa-gauNagaana pd 40 : inat hIM dyaalau
kRt&tavaSa
EaIsvaamaI jaI sava-da ko ilayao vao=\kT pva-t pr hI rh kr EaIinavaasa
Bagavaana kI saovaa maoM lagao rhnao kI laalaasaa p`kT krto hOM ‘inat hI
dyaalau p`Bau ko Thla bajaayaoba kba
vaoMkT igair rh ko. saama AaOr sabaoro daonaaoM saama … EaIinavaasa EaIinavaasa rTna lagaayaoba ……
inat inat Aazao jaama …… idna p`it Jaa$ lao ko gailayaa baharba …… saama AaOr
sabaoro daonaao saama …… Baaoro hI
sainaiQa jaako drsana krbaao …… saama
AaOr sabaoro daonaao saama ……tulasaI kusauma laoko inat phu^Mcaayaba …… tIrqa
prsaadI maa^MgaI inat inat payaba … saama AaOr sabaoro daonaao saama kba vaoMkT
igair rh ko.’
Acaa-gauNagaana pd 41 : Apnaosao naaqa banaanaa
EaIsvaamaI
jaI maharaja vaYa- mao ek baar tao AvaSya tqaa [sasao jyaada BaI inayaimat $p
sao it$malaa kI yaa~a AvaSya krto qao. Bagavaana nao saovaa krnao kI [nakI saarI
laalasaa pUrI kr dI. yaVip [- sana\ 1968 maoM Apnao Acaa-ivaga`h kI p`itYza krako
svayaM BaI EaIinavaasa Bagavaana saraOtI pQaar gayao prntu [sako phlao sao hI ]%saaiht
EaIsvaamaI jaI vaOkuNz maoM ‘ga$D jaI’, ‘ivaYvaksaona jaI’ evaM ‘SaoYa jaI’
ina%ya saUir, mau>jaIva, evaM tInaaoM laxmaI ‘EaIdovaI’
‘BaUdovaI’ tqaa ‘naIlaa dovaI’ kI trh Bagavaana kI saovaa
krnao kao laalaaiyat haoto rho hOM tqaa Bagavaana sao Aa%maivaSvaasa ko saaqa
vaha^M jaanao ko saba rasto saugama krnao kI p`aqa-naa krto hOM. EaImannaarayaNa
ko saMkot sao EaIdovaI yaSa eOSvaya-, BaUdovaI Acala
sampi<a, tqaa naIlaa dovaI sarsa p`oma p`dana krnao ko
kaya- maoM lagaI rhtI hOM. jaba jaIva vaOkuNz gamana krta hO tba Bagavaana ko
‘Aitvaaihk’ kho jaanao vaalao dUt [sao vaha^M lao jaato hOM ‘Apnao sao naaqa banaanaa pD,ogaa. samaya
sauhavana saao[- jaba caahao QamanaI hmaoM Qaranaa pD,ogaa. tumarI kRpa imalana
kI AaSaa Aitvaaihk Baojavaanaa pD,ogaa
…… maayaa kRt kao dUr Bagaakr
saba ivaiQa sao Apnaanaa pD,ogaa. ina%ya
mau> jana saMga jaha^M p`Bau Apnao sao naaqa banaanaa pD,ogaa. EaI BaU
naIlaa imala jasa saovaOM . tsa saovaa hir laonaa pD,ogaa.’
Acaa-gauNagaana pd 42 : Aya Bagavana
yah
yaha^M
sao laokr Aagao ko tIna pdaoM maoM
Bagavaana kI inaho-tukI kRpa kI ivalaxaNata
ka vaNa-na hO. Bagavaana iksao kba kOsao Apnaato
hOM, yah khnaa kizna hO. samaqa-na maoM AnaokaoM
]dahrNa doto hOM. ‘Aya Bagavana yah kao[- na jaanao kba kOsao
Apnaayao hao . gaiNaka sadna Ajaaimala eosao kao vaOkuNz basaayao hao.’
}Qava AaOr gaaop ko raodna pr Qyaana nahIM idyao prntu vanavaaisayaaoM ko Gar
jaa ]napr kRpa ikyao hOM. rajaa dSarqa kao svaga- Baoja idyao prntu maarIca
jaTayau Aaid kao Apnao Qaama Baoja idyao. AyaaoQyaa maoM maataAaoM kao $laayao
prntu SabarI iBalanaI ko ]war maoM kao[- dor nahIM kI. &ainayaaoM evaM
mauinayaaoM kao CaoD,kr vanavaaisayaaoM kI saovaa svaIkar ikyao tqaa ]nhoM
Apnaa Qaama idyaa ‘dSarqa
rama k$Na rT laayaao saur pur maah iTkayao hao. dSarqa sao pircaya naih qaa
@yaa yavana kvana ]pkarI hao. drsana do sabarI kao tayaao- maatna Balao $laayao
hao … mauina gaNa saba tumhro nahIM hOM tuma dIna banQau khlaayao hao. &anaIjana
kao zukrakr tuma AQamana Qaama baulaayao hao.
Acaa-gauNagaana pd 43 : phunaa[- manamaanaa p`Bau jaI
puna: Bagavaana kI
inaho-tukI kRpa kI ivalaxaNata batato hue khto hOM ik Bagavaana
iksao kba kOsao Apnaato hOM, yah khnaa kizna hO . jaMgala
ko kaola ikrat ka saaOBaagya ik EaIramaavatar maoM Bagavaana ]nako phunaa hue. ‘phunaa[-
manamaanaa p`Bau jaI phunaa[- . jaMgailana kaola ikrat BaIla gaNa itnako Gar
phcaanaa p`Bau jaI …… pahuna hao dIna hI ko savana yah rhsya kao] jaanaa.
Acaa-gauNagaana pd 44 : kvana jaanao kOsao
Bagavaana kI
inaho-tukI kRpa kI ivalaxaNata kao puna:
batato hOM. Bagavaana iksasao kba kOsao rIJa jaato hOM, p`sanna
hao jaato hOM yah khnaa kizna hO. [sa pd maoM EaIkRYNaavatar evaM EaIramaavatar
sao AnaokaoM ]dahrNa doto hOM. jaOsao : kMsa
baQa ko pUva- maqaura maoM jaaolaha djaI- ka saMdBa- evaM EaRMgavaorpur ko
inaYaadraja ka p`saMga . saudamaa jaI ko
nahIM BaI caahnao pr saaMsaairk sauK samaRiw donaa evaM ipta ko inaQana sao
ijatnaa du:KI nahIM hue ]sasao jyaada jaTayauraja ko inaQana pr Saaok manaayao tqaa Apnao haqa sao
An%yaoiYT ik`yaa saMpnna kI. saakot Qaama AyaaoQyaa CaoD,kr jaMgala maoM SabarI
kI kuiTyaa maoM ivarajao ‘kvana jaanao kOsao
rIJao gaaopala. &anaI QyaanaI kao
caaht naahIM kaho jaaolahvaa pr k[lao
Kyaala. …… saao kOsao malahvaa ko imalalao kRpala …… caaraoM pdarqa kao nahIM caaho t[yaao
saudamaa ko k[lao naohala …… iptuih marNa sauina jasa du:K payaao. jaado
jaTayau laa k[lao malaala …… EaIsaakot
AvaQapur JaaD,yaao.SabarI maD,[yaa maoM dSarqa ko laala.’
Acaa-gauNagaana pd 45 : EaIrama carNaaoM maoM
i~pad
ivaBaUit kI laalasaa pUi<a- maoM ivalamba haoto doK Bagavaana EaIrama carNaaoM kI AaSaa evaM
saBaI saaMsaairk jaMjaala sao dUr ekakI
rhnao kI manasaa p`kT krto hOM ‘ramacarNaaoM maoM jaako lagaoMgao. doh jaih ko Baar rama
pd dO inaW-nd rhoMgao. duja-na saMga sao dUr Baagakr ek Akolao rhoMgao.
kbahu^Mk maz kbahu^M mana maz maoM baOzo maaOna rhoMgao. kMz maoM zakur haqa
sauimarnaI saMtna saMga calaoMgao.
baaolaUM tao saMtna saMga baaolaUM naa tao maaOna rhoMgao. maaSauca pd ko Baava
)dya Qar mana maoM magana rhoMgao. saba ivaQa isaw ]paya hmaaro Aba ka pca pca maroMgao.
Acaa-gauNagaana pd 46 : hO baD,I Bagavatjana
i~pad
ivaBaUit kI laalasaa pUi<a- maoM ivalamba haoto doK Bagavaana EaIrama carNaaoM kI AaSaa evaM
saBaI saaMsaairk jaMjaala sao dUr ekakI
rhnao kI manasaa p`kT krnao ko baad
Baagavat janaaoM kI carNavaMdnaa kI jaa
rhI hO.AaSaa hO Bagavaana SaIGa` d`ivat
haoMgao ‘hO baD,I
Bagavat jana kI AaSaa. [nako pd tIrqa ko
tIrqa kht Qama- [ithasaa. [nako pd pavana ko pavana krt
ifrOM saba AaSaa. [nako pd saraoja ko pICo Qaavat rmaa inavaasaa. [na pd kI
maihmaa^M vah sabaivaQa jaanatu hOM duvaa-saa
……… hirjana ivamauK laih na kahu
gait [nhoM sada yama ~asaa.
Acaa-gauNagaana pd 47 : hmaaro dIna jana
[sa pd maoM Bagavaana
sao puna: carNa dSa-na ko ilayao gauhar lagaato hOM. i~pad
ivaBaUit kI laalasaa pUit- maoM ivalamba haoto
doK Bagavaana EaIrama carNaaoM kI AaSaa evaM saBaI saaMsaairk jaMjaala
sao dUr ekakI rhnao kI manasaa kao vya> krnao ko baad
Ba>aoM kI carNavaMdnaa [sa AaSaa sao kI gayaI ik Bagavaana SaIGa` d`ivat haoMgao. prntu ivalamba
doK puna: AaturtavaSa Bagavaana kI hI gauhar ]laahnao ko saaqa lagaa[- jaa rhI
hO ‘hmaaro dIna jana pr kba kRpa
krko icatavaaogao. Apnao idvya carNaaoM
maoM p`Baao Aba kba lagaavaaogao …… saao
pavana pad kmalaaoM kao tU maCuAaoM sao Qaulaayao hao …… p`Bau vah idvya kao
kba tao tu Aakr ko idKavaaogao. AikHcana dIna hI tumhro sada sao Pyaaro lagato
hOM. hmaaro Asa jagat maoM hI khIM Z,UMZo na pavaaogao. khato dInabanQau hao
p`Nat jana pala AaO tOsao. khao yah naaqa Apnao sao sauyaSa kOsao naSaavaaogao.’
Acaa-gauNagaana pd 48 : Apnaosao naaqa baulaanaa
Aa%maivaSvaasa kI
puna: AiBavyai> krto hue i~pad ivaBaUit lao jaanao ko ilayao ‘pd 41’ ‘Apnao sao naaqa banaanaa
pD,ogaa’ ko baad yaanaI jaba maaga- saBaI Aap saugama kr doMgao tao ‘Apnao
sao naaqa baulaanaa pD,ogaa’ sao Aa%maivaSvaasa
ko saaqa Bagavaana sao p`aqa-naa krto hOM ‘Apnao
sao naaqa baulaanaa pD,ogaa ……… ina%ya
mau> jana saMga jaha^M p`Baao pirjana thvaaM banaanaa pD,ogaa. EaI BaU
naIlaa jaoih ivaiQa saovaOM . saao[- saovaa hir laonaa pD,ogaa.’
Acaa-gauNagaana pd 49 : yah dIna ko ilayao
Aa%maivaSvaasa kI
puna: AiBavyai> krto hue khto hOM Bagavaana AvaSya yaha^M dUt Baojakr i~pad ivaBaUit maoM
baulavaayaoMgao tqaa maata laxmaI Bagavaana ko pasa na rhnao dokr Apnao pasa
hIM rKoMgaI . idvya saraovar maoM snaanaaid ko ]pcaar sao tqaa idvyadmptI
EaImannaarayaNa ko icatvana sao Qama-BaUt &ana tqaa Aaz klyaaNa
idvyagauNa jaagaRt hao jaaayaoMgao. d`YTvya
EaIBaaYya 4.4.1 : saMpVaivaBaa-va: svaonaSabdat\. yao
Aaz gauNa hOM 1. AphtpaPmaa yaanaI pap riht inama-la 2. ivajar yaanaI bauZ,apa mau> 3.ivamaR%yau yaanaI maR%yau riht. 4. ivaSaaok
yaanaI Saaok riht. 5. ivaijaGa%saa yaanaI BaUK riht. 6. Aippasaa yaanaI Pyaasa
riht. 7. sa%yakama yaanaI saba [cCaAaoM sao pirpUNa-. 8. sa%yasaMklp yaanaI
saBaI saMklp kao pUra krnao vaalao. prmapd Qaama maoM Aagamana ka ina%ya mau>
saUrI gaNa AvaSya svaagat kroMgao ‘ yah dIna ko ilae idna
Bagavaana laayaoMgao . hir dIna banQau dInaih turto baulaayaoMgao. vah BaojaoMgao
dUt kao ilavaaya jaayaoMgao . k$NaainaQaana pasa dIna kao iTkayaoMgao …… vah pirYad maoM hmarI carcaa
calaayaoMgao . kr p`oma baar baar dIna kao icatayaoMgao …… A$ k$NaamayaI Ait Pyaar krogaI …… baabaU kih
laalaa kih ko baulaayaoMgaI …… maaoih doiK baar baar hI ivacaar krogaI. payaa
hU^M bahut kala pO svaamaI na maa^Mga laOM. naih dU^Miga tao Apnao sao Aap lao
na laOM. vyaamaaoh kao samhar kr sauQaar krogaI. do jaIvana pd saovana svaIkar krogaI. th^M ina%ya
mau>gaNa saba ]pcaar kroMgao. saba
baajana saMga stuit jaOkar kroMgao. A$ gauNa gaNa samBaaoga sao sama tulya
kroMgao. puina nava ibaQa sambanQa kao cairtaqa- kroMgao.
Acaa-gauNagaana pd 50 : Aba hma jaayaoba
Aa%maivaSvaasa kI
AiBavyai> krto hue i~pad ivaBaUit maoM jaanao kI p`sannata evaM maaga- ko
ivavarNaaoM ka sajaIva ica~Na krto hOM. ‘Aba
hma jaayaoba hao rama. hir h=\kar turt
Aba Aavat . sauna ko bahut Agarayaoba hao rama
…… rama naama ko saaqa klaovaa. p`oma
sao pavat gaayaoba hao rama. vaod baIja ko rqa pr baOzva magana
sao hir gauNa gaayaoba hao rama. baabaa laaok dona jaba laigahOM . tbahu^M
kbah^Mu na zgaayaoba hao rama. saataoM Gaor turt hma laaMGava . vaodSaIYa-hu^M
nad doKva hao rama. Duba Duba ko mala ko hma QaaoAba puina p`Bau maaqa
navaayaoba rama . AitSaya ba`*ma ganQa hu saundr ba`*ma p`Baa laK payaoba rama
. saama gaana ko tana ivaivaQa ivaiQa … itrmaalaI
vaIiqana ko baahr BaItr caaOka purayat rama. C~ caaOr ]pcaar AnaokaoM klasa War sajaayat rama.th^M saba idvya saUir
gaRh jaako bahu ivaiQa hma pujaayaoba rama
. p`Bau sao imalana saursa rsa pako ba`*ma hmahu^M th^M baaolaba rama. idvya
Anaok doh tanaa ivaQa mana maanaa jah^M
payava rama. sava-kala AaO sava-Avasqaa EaIsaMga hir pd saovaba rama.
Acaa-gauNagaana pd 51 : dyaa iknh Bagavaana
i~pad
ivaBaUit p`aPt kranao ka Eaoya Apnao saMt gau$ kao doto hue saMtimalana ko
saaOBaagya kI maihmaa ko saaqa Aica-raid maaga- tqaa vaOkuNz ka sajaIva ica~Na
krto hOM ‘dyaa iknh Bagavaana sant maaoih imalalana yao. tba sant ikyao
]pdoSa SarNa hir ko Bayao yao. dInh &ana Bagavaana )dyatma Baagala yao. tba
tna Qana sao mana Bagavat ko carNa lagaayao. …… …… ba`*maanand AGaa ko prma rsa
payaoba yao. EaIlaxmaInaaqa ko saaqa saumaaqa Jaukayaoba yao.
Acaa-gauNagaana pd 52 : SauBa maindr kBaI
i~pad
ivaBaUit maoM Aasana isaMhasana paduka bananaa, gaayana
baajana krnaa, puYp lata bananaa, BaaOMra
maQauma@KI bananaa, ivaiBanna trh kI saovaa krko tInaao laxmaImaata
samaot laxmaInaaqa kao p`sanna rKnao kI
ApnaI laalasaa kI AiBavyaik baD,o Aa%maivaSvaasa sao kI gayaI hO. jaIva ka
‘Baaoga%va’ ‘partM~%va’ evaM ‘SaoYa%va’ kao batanao vaalao EaIvaOYNava dSa-na
kao spYT trIko sao samaJaayaa gayaa hO. ‘SauBa
maindr kBaI Aasana isaMhasana bana
rhoMgao hI. sauC~k vaaV vaadk hao kBaI nat-k banaoMgao hI. vyajana
caa^Mvar pgana pnahI ibatanao tna rhoMgao hI. Ahao maOM idvya carNana paduka banako rhoMgao hI ……… sausvaamaI dIna
banQauhIM saBaI AnauBava kroMgao hI.dyaalau p`Bau dyaa krko baD,I AMgaI kroMgao
hI. saba ivaQa saba p`karao sao sauBaaogaaidk banaoMgao hI. Bagavat EaIpit
p`Bau jaI sauBaao>a bana rhoMgao hI.’
Acaa-gauNagaana pd 53 : dovana iknh pukar
EaIsvaamaI jaI ek AcCo gavaOyaa qao tqaa Z,aola Aaid vaaVyaM~aoM ko
vaadna maoM kusalata p`aPt ikyao hue qao. i~pad ivaBaUit maoM vao Aba Bagavaana
ko samaxa phu^ca gayao hOM. vaha^M ]nako ivaiBanna AvataraoM ko sauyaSa gaaqaa
kao gaa kr saunaa rho hOM. ‘dovana
iknh pukar jagat pit saunalana yao. lalanaa Ba>na basa Bagavaana kRpa p`Bau
kelana yao . kSyap Aidit AvaQapur nartna Qaelana yao. lalanaa itnakr Gar Bagavaana
catuBaU-ja Aelana yao. ……lalanaa Bae pir pUrna kama kht saba jaO jaO yao..9
Acaa-gauNagaana pd 54 : manau jaI banaayao
[sa pd maoM i~pad ivaBaUit maoM Bagavaana ko samaxa ivaiBanna AvataraoM ko
sauyaSa gaaqaa kao gaa kr saunaanao ka k`ma cala rha hO ‘manaujaI
banaayao ek nagar AvaQa jaha^M saryaU vaho. th^M naRp dSarqa gaRh p`Bau
i~Bauvana naaqa Avatro. EaIinavaasa SaoYa SaMK cak` saMga idvya nartna Qaro. kaOiSalyaa sauAna Bagavaana Bayao Aap
saba Baa[- maoM baD,o. kOko[- kumaar SaMK idvya tnau saao[- Bayao Bart BalaoM. laKna
AhISa cak` irpuhna jamala sauima~a saut yao.vaajat vaQaa[- Gar Gar saurnar pur
AvaQa Cyao. Aanand ma^Mgana narnaarI sabalaaoga
jah^M th^M sauna yao. samaya ivacaarI gau$dovajaI vaiSaYz naama krNa ikyao yao.
Acaa-gauNagaana pd 55 : naRpit tva caar
[sa pd maoM i~pad ivaBaUit maoM Bagavaana ko samaxa ivaiBanna AvataraoM ko
sauyaSa gaaqaa kao gaa kr saunaanao ka k`ma cala rha hO ‘naRpit
tva caar laalaa yao mauvaark hao mauvaark hao. kaOiSalyaa kOko[- Qanya hOM sauima~a Qanya hO jananaI. janaI yao caar laalana yao
mauvaark hao mauvaark hao. AyaaoQyaa Qanya QaamaaoM maoM janana saba Qanya jaao basato
…… Qanya [cCvaaku nagar jaao AraQao rMgavar p`Bau kao. saao Aayao caar
tna Qar ko mauvaark hao mauvaark hao. dInana ko hao ilae p`BaujaI Qaro hOM Aap
nartna kao. itnhU^M yah caar
laalana kao mauvaark hao mauvaark hao.’
Acaa-gauNagaana pd 56 : laalana kao laokr
[sa pd maoM i~pad ivaBaUit maoM Bagavaana ko samaxa ivaiBanna AvataraoM ko
sauyaSa gaaqaa kao gaa kr saunaanao ka k`ma cala rha hO ‘laalana
kao laokr knaIyaa^M ko knaIyaa^M. vaajana
vaajat maMgala gaavat imalaI imalaI . Gar Gar ko jainayaa^M ko jainayaa^M. dao
Syaamala dao gaaOr manaaohr . SaaoBaa Ait Baavainayaa^M Baavainayaa^M …… saut
sauK pakr jagat Baulaakr . sakla ba`*ma sa rinayaa^M rinayaa^M.’
Acaa-gauNagaana pd 57 : Aaja ]Cah AvaQapur
[sa pd maoM i~pad ivaBaUit maoM Bagavaana ko samaxa ivaiBanna AvataraoM ko
sauyaSa gaaqaa kao gaa kr saunaanao ka k`ma cala rha hO ‘Aaja ]Cah AvaQapur yao manarjanaa laala. haot naohala yao
manarjanaa laala …… naOhr ko Qana taohra
sao laOhaoM rajaa sao AaOr Apar yao mana … kaoSalapur kaOiSalyaa sao laOhaoM saundr saryaU ko par yao mana… kaiSmar
kOko[- sao sarbasa yahI hO Arja hmaar yao mana… KaoM[Ca kI BaUima sauima~a sao
laOhaoM gayaa ko doSa ivahar yao mana… jaait
ko cama[na vasaUM AyaaoQyaa prsaao ko saovaa hmaar yao mana…’
Acaa-gauNagaana pd 58 : calau calau calau
[sa pd maoM i~pad ivaBaUit maoM Bagavaana ko samaxa ivaiBanna AvataraoM ko
sauyaSa gaaqaa kao gaa kr saunaanao ka k`ma cala rha hO ‘calau calau calau saba d[yaa rajaaGar baQa[yaa Bayao. caar
Ba[yaa ko laoko bala[yaa khba imalaI jaO jaO jaO. rajaajaI baOzo duAarI jauro
nar naarI krO naogacaarI …… sakla AvaQa nar naarI caht AvagaarI maha BaID, BaarI
rajaa ko duAarI baaolat imalaI jaO jaO
jaO.’
Acaa-gauNagaana pd 59 : maa Sauca pd
carma
tqaa Wya evaM maUla maM~ koa japto hue idvyadmpit EaImannaarayaNa ka Qyaana
krto rhnao sao Bava raoga sao CuTkara AvaSya imalata hO [samaoM kuC saaocanaa
nahIM hO. Bagavaana hI saaQana hOM. Ba>va%sala EaIsvaamaI jaI i~pad ivaBaUit sao yah saMdoSa
samast EaIvaOYNava janaaoM kao do rho hOM. smarNa rho ik pUvaao-> 48 sao
laokr 58 tk ko pdaoM maoM EaIsvaamaI jaI saaxaat i~pad ivaBaUit maoM Bagavaana
sao imalanao ko Aanand maoM hOM.
‘maa Sauca pd jaohI jaana ilayaa tohI
Saaocaba ka, Bagavat
Baya] ]paya Balaa tba Saaocaba ka. maM~ yaugala maalaa yauga jaako,
yaugala Baavanaa mana vasa tak,o yaugala
carNa ko Qyaana Qaro toih Saaocaba ka.
]Qva-puND/ jaako iSar SaaoBat,
toih laiK ko Bagavat manamaaoht . Aayao )dya catuBau-ja )dya basao,
toih Saaocaba ka. man~ r%na jaoih japt inarntr, toih
Bagavaana sao nahIM kuC Antr . yah Eauit
sant puraNa khO, tba
saaocaba ka. laxmaI maata ko dRiYT tla haokr ko, naa
Baulava kbahu pla Barko. Bayao Bagavaana ko p`oma ivaYaya tba saaocaba ka.’
Acaa-gauNagaana pd 60 : Baaoga Aqa- vah
[sa pd maoM i~pad
ivaBaUit ko BaItr sao jaha^M Bagavaana ivarajato hOM laokr baahr kI Aaor ek ek
krko saataoM pirk`maa ka vaNa-na hO . dUsarI pirk`maa maoM koSava sao damaaodr
pya-nt sva$p maoM Bagavaana dSa-na doto hOM. tIsaro p`akar maoM ma%sya kcCp
varah narisaMh vaamana Aaid AvataraoM ko dSa-naIya sva$p maoM ivarajato hOM.
caaOqao p`akar maoM caaraoM vaod ko sva$p maoM ivarajato hOM. pa^McavaoM p`akar
maoM saonaapit ivaYvaksaona Aaid ko sqaana hOM. Czo maoM Bagavaana ko idvya
AayauQaaoM ko sqaana hOM. sabasao baahrI pirk`maa maoM Warpala evaM idk\pala
ivarajato hOM. Bagavaana evaM laxmaI jaI ko AaEaya kI kRt&ta &aipt krto hue
puna: i~pad ivaBaUit ko vaOBava kI Aaor dRiYTpat krto hOMM tqaa idvyadmpit ko
sva$p ko saaqa saMpUNa- i~pad ivaBaUit kI Jaa^MkI idKato hOM. AMt maoM hrok vyai> kao saaolah p`kar
kI Bai> krnao ka saMdoSa hO : 1. gau$ sao cak` evaM SaMK sao icai*nat haokr
EaIvaOYNava saMskar laonaa. 2. }Qva-puND/ itlak QaarNa krnaa. 3. maM~ japnaa.
4.pirga`h yaanaI Qana saMga`h ko laaoBa sao mau> rhnaa. 5.Bagavaana kI pUjaa
krnaa. 6.Bagavaana ka Qyaana krnaa. 7.Bagavaana ko carNa kI saovaa krnaa.
8.Bagavaana kI vandnaa krnaa. 9.Bagavaana kI laIlaa ka kIt-na krnaa. 10.EaIjayaMit
evaM ekadSaI va`t rKnaa. 11.tulasaI ka paOQaa lagaa kr ]sakI saovaa pUjaa
krnaa. 12.Bagavaana ka naama rTnaa. 13. idna rat Bagavaana ko gauNaanauvaad kao
saunanaa. 14. EaIvaOYNavaaoM kI saovaa krnaa. 15.Bagavaana ka tIqa- ga`hNa
krnaa. 16. Bagavaana ka p`saad ga`hNa krnaa. 1
Baaoga
Aqa- vah prma vyaaoma laIlaaqa- AiKla jaga kI rcanaa.
laIlaa
Baaoga ivaBaUit ]Baya saao saundr saba Eauit kI rcanaa..1
Baaoga
ina%ya laIlaa Aina%ya hir Sai>maana
Qaark [sako.
tIna
carNa maoM ]Qva-vyaaoma yah ek carNa maoM saba p`Bauko..2
yauga
ivaBaUit ko baIca saImaa ivarjaa kihko jaoih Eait gaavaOM.
sada
rht vaodant svaod jala mau> jananakao
AnhvaavaOM..3
yaqaa
sava-gat ivaYNau sada tOsaI laxmaI maata rhtI.
naarayaNaI
jaganmaata yah laaok sada QaarNa krtI..4
jasa
BaUdovaI pRqvaI banatI tsa naIlaa laIlaa krtI hO.
EaIdovaI
p`Bau ko daihnao idiSa vaxasqala maoM inat basatI hO..5
[ndIvar
sama Syaamamanaaohr kaoiT rivahu^M iCpto ijasasao.
Ait
kaomala kumaar saundr vapu ba`*matoja iCTko ijasasao..6
fulla
r> Ambauja sama saundr AMiGa` saraoja sauhavana hO.
]namaoM
roK kmalaQvaja AMkuSa C~k jana manaBaavana hO..7..
ma%saI
yava AmaRt GaT svaistk Ba>na )dya cauravana hO.
nayanana
dao p`bauw pMkja sama Ba`Ulaitka manaBaavana hO..8
naaSaa
Sauk kpaola saundr saismat mauK kMja sauhavana
hO.
mau>afla
sama dntpMi> A$ ivad`uma AQar
lajaavana hO..9
t$Na
idvaakr samakuNDla yauga kbarI kca manaBaavana saI.
mahavaxa
maalaa rajat A$ kaOstuBa rivahu^M
lajaavana saI..10
naaiBa
jalaja ivaiQa janmaBaUima gaao laK
mauinajanamana maaoht hO.
baalaatp
inaBa pIt bas~aoM saao Ait saundr tna
saaoht hO..11
dao]
carNa maoM kTk sauhavana naanaa
r%na jaD,o saba hOM.
naK
pMi>na p`kaSa Ait saundr ihmakr kaoiT iCpo
saba hOM..12
Ait
SaItla jana )dya SaIt krnao kao Qyaana
lagaavat hOM.
Ba>
)dya ko AMQa itimarkao inaimaYa maoM
dUr Bagaavat hO..13
dao]
kr SaMK cak` QaarNa kr maud`a ABaya
batavat hOM.
saaolaK
carNaaiEat ivaraoiQa kao icanta satt hTavat hOM..14
AaOrao
dao] kr gada pd\ma Qar idvya sva$p banao
rhto.
]Qva-laaok
maoM ina%yamau> kao Baao>a Baaogya banao rhto..15
p`qama pirk`maa
pUva-
idSaa maoM vaasaudova EaIrmaa hutasana idiSa SaaoBao.
EaIsaMkYa-Na dixaNa idiSa AaO saarsvatI As~p SaaoBao..16
piScama
maoM pVumna ivarajat vaayauidSaa rit hI gaajaO.
EaIAina$w
]<aridoiSa Ba`ajaOM [-Sa idSahu^M Saaint rajaO..17
dUsarI pirk`maa
lxamaIsah
koSava ivaYNau EaI EaIQar idiSa pUva-
ivarajat hOM.
dixaNa naarayaNa
maQausaUdna )iYakoSa th Baa`jat
hOM..18
maaQava
AaOr i~ivak`ma piScama pd\manaaBa Ait
SaaoBa rho.
EaIgaaoivand
tha^M damaaodr vaamana ]<ar laaoBa rho..19
iBanna iBanna
saundr tnau Qarkr inaja doivana
sah rhto hOM.
idvyalaaok
maoM idvyamau>tna Gar saba idna saba
basato hOM..20
Sai>
ivamalaa pUva- idSaa maoM ]>iYa-NaI Aigana idiSa maoM.
&ata yaamyaidSaa naO?t maoM ik`yaa sauhavaina
saMmauK maoM..21
yaaoga
piScama maoM vaayau idiSa p`*vaao BalaI ivaraja rho.
sa%yaa
]<ar idiSa [-Saana maoM [-Saata inaja Baa`ja rho..22
tIsarI pirk`maa
ma%saaidk
Avatar sakla jaohI vaOBava kh Eauit gaavat hO.
saao
Bagavaana idvya vapu sao tIsar maoM vyaUh banaavat hOM..23
caaOqaI pirk`maa
sa%yaayaut
Anant dugaa- saonap gajamauK th^M Baa`jat hOM.
SaMK
cak`inaiQa pd\malaaok caaOqao maoM saaqa ivarajat hO..24
paMcavaIM pirk`maa
?k\
yajau saama Aqava- caaridiSa saaiva~I saMga saaoht hOM.
tna
Qarko ivahgaoMSa Qama- th^M pHcama maNDla SaaoBat hOM..25
CzI pirk`maa
SaMK
cak` Qanau hla maUSala A$ pd\ma gada Aisa saba jaao hOM.
saundr
idvya sautmaQaur krsaao C{oM vyaUh banao
saao hOM..26
saatvaIM pirk`maa
[nd`
hutasana samanak naO?t naIr pvana ivaQau jaao
jaao hOM.
saPtma
maoM sakla idSaaiQap idvya $pQar saao saao hOM..27
Warpala
caND
p`caND pUva-k palak Bad` sauBad` Barto .
piScama
maoM jaya ivajaya idvyatnau BaatRivaQaatR ]<ar rhto..28
idk\pala
p`acaI
kumaud Anala kumaudaxahu^M puNDrIk yamaidiSa basato.
EaIvaamana
naO?-%ya idSaako SaMku kNa- vaa$Na rhto..29
vaama
idSaa maoM sava- nao~ ]<ar idiSa saumauK ivarajatu hOM.
saup`inaiYat
[-Saana maoM rhkr SaaoBaa AiQak baZ,avatu hOM..30
Bagava%p`aiPt ko saaQana
tap
puND/ jap man~ pirga`h Aca-na Qyaana sada krnaa.
pd
saovana vandna kIt-na va`t A$ tulasaI raopna
krnaa..31
naamarTna
gauNa EavaNa idvasa inaiSa vaOYNava kI
saovaa krnaa.
tIqa-p`saad
sada saovana yah YaaoD,Sa Bai> nahIM tjanaa..32
Acaa-gauNagaana pd 61 : EaIinavaasa Bagavaana kI
Acaa-gauNa
ka p`qama pd EaIinavaasa Bagavaana kI kRpaicatvana evaM yaugalacarNaarivand
ko AaEaya sao p`arMBa haota hO tqaa
AMitma pd EaIinavaasa kI Bagavaana kI AartI hO. i~pad ivaBaUit maoM EaIsvaaamaI
jaI pd 53 sao 58 tk AanandivaBaaor hao Bagavaana ko Avatar kI sauyaSa gaaqaa kI
naR%yamayaI gaIt pstuit idvyadmpit EaImannaarayaNa prmapdnaaqa ko samaxa AiBanaya ko saaqa krto hOM. pUNaa-nt maoM ‘Qanyaaoisma’ haokr EaIinavaasa Bagavaana kI
AartI ]tarto hOM.
EaIinavaasa Bagavaana kI BalaI AartI kIjaO.Tok
janaiht
inaja pd CaoD,ko p`Bau BaUtla Aayao.
eosao
kRpa inaQaana kI BalaI AartI kIjaO..1..
idvya
$p ivasaraya ko Acaa- baina Aayao.
eosao
dIna dyaala kI BalaI AartI kIjaO..2..
dUYaNa
BaUYaNa maana ko janakao Apnaayao.
eosao
prma saujaana kI BalaI AartI kIjaO..3..
ina%ya
saUrI gaNa BaUla ko dInana mana Baayao.
eosao
EaIBagavaana kI BalaI AartI kIjaO..4..
dIna
dIna kao baIna ko sabaihM
baulavaayao.
hir
Ba>na jana p`aNa ko imaila AartI
kIjaO..5..
::::::: Acaa- gauNagaana saMpUNa-ma\
:::::::
EaImato
ramaanaujaaya nama:
EaImat\opra=\kuSa
gaurvao nama:
dsavaaM AQyaaya : svaamaI
jaI kI Anya pustkoM
‘EaIsaItarama
picaya’ ‘ra,,,marhsya’ ‘s~I evaM maM~’ ‘Ba>var Qa`uva p`*laad cair~’ ‘ima~ saudamaa kRYNa’ ‘naama maaha%mya’
baMd]^M
gau$ pd kMja kRpa isaMQau nar$p hir.
mahamaaoh
tma puMja jaasau vacana riba kr inakr..
11.1 EaIsaItarama pircaya :
maanasa SaMka samaaQaana
[sa pustk maoM saMpUNa- ramaayaNa sao ivaSaoYa p`saMgaaoM kao p`stut
krto hue maanasa SaMka samaaQaana ikyaa gayaa hO. ‘EaImad\vaalmaIik ramaayaNa’
tqaa ‘ramacairtmaanasa’ ko gaUZ, t%vaaoM kI AnaaoKI Jaa^MkI sao Ba> ka mana
Aa*laaidt hao ]zta hO. eosao Ba`mavaSa
kuC ivaWana nao EaImad\vaalmaIik ramaayaNa ko ramajaI kao ek
mayaa-dapu$Yaao<ama manauYyamaa~ hI samaJaa hO. kuCok khto hOM ik kRYNajaI
nao gaIta maoM k[- jagahaoM pr Apnao kao Bagavaana kha hO prntu ramajaI nao
eosaa nahIM ikyaa. pa~ kI ivaSaoYata pr hI eosaa haota hO. Ajau-na saKa ko
Aitir> Bagavaana ko ek ]ccakaoiT ko Ba> BaI qao. [nhaoMnao Bagavaana kI
SarNaagait p`armBa maoM hI lao laI qaI ‘gaIta
2.7 …… iSaYyato|hM SaaiQa maaM %vaaM p`pnnama\.’ Bagavaana kRYNa nao Ajau-na kao AiQakarI
samaJa kr hI ‘manmanaa Bava madBa>oa maVajaI maaM namasku$’
‘sava-sya caahM
)idsainnaivaYTao……’ kha hO.
jaba kBaI BaI iksaI Ba>
sao ramajaI baat krto hOM yaa kRYNajaI baat krto hOM tba Apnao kao kBaI iCpakr
manauYya maa~ ko $p maoM nahIM rKto bailk Ba> ka sambala baZ,ato hue Ba>
kao Apnao vaastivak sva$p sao Avagat kra doto hOM. ]dagrNa sva$p ivaBaIYaNa ko
p`saMga maoM Bagavaana ramajaI nao sauga`Ivaaid kao spYT kha ‘sakRdova
p`pnnaaya tvaasmaIit ca yaacato. ABayaM sava-BaUtoByaao ddamyaotd\va`tM mama. EaImad\baalmaIik
ramaayaNa 6.18.33. ’ ‘ipSaacaana\ danavaana\ yaxaana\
pRqavyaaM caOva raxasaana\ . A=gaulyaga`oNa tana\ hnyaaimacCna\ hirgaNaoEvar’ 6.18.23. AMgaulaI
kI naaok sao hI saBaI ipSaacaaoM danavaaoM raxasaaoM evaM yaxaaoM ka naaSa kr
dU^Mgaa. sauga`Iva BaI Sauk sao khto hOM ‘mahabalaM maha%maanaM
duraQaYa- saurOrip. na bauQyasao rGauEaoYzM …’ 6.20.28 yaanaI
Bagavaana rama tao dovataAaoM sao BaI Agamya hOM. ivaBaIYaNa tao svayaM svaIkar
krto hOM ‘BavantM sava-BaUtanaaM SarNyaM SarNaM gat:’ . 6.19. 4. eosao AnaokaoM p`saMga EaImad\vaalmaIik
ramaayaNa maoM hOM jaba mahiYa- vaalmaIik jaI nao rama jaI kao mayaa-dapUNa- ek
manauYya nahIM vailk ]nako Bagavat sva$p sao Avagat krayaa hO. yaha^M tk ik
ravaNa BaI ramajaI kI AitmaanavaIya Sai> kao svaIkarta hO ‘tirYyait
ca sauvya>M raGava : saagarM sauKma\ . trsaa yau>$poNa saanauja :
sabalaanauga : .. samaud`maucCaoYayait vaIyao-Naanya%kraoit vaa . 6.6.17 evaM 18.
ramajaI maoM Bai> kI kmaI sao hI EaImad\vaalmaIik ramaayaNa kao
laaoga Ba`ma kI najar sao doKnao lagato hOM. [sa trh ko Ba`ma kao saMt
tulasaIdasa jaI nao ramacairtmaanasa maoM samaUla hI naYT kr idyaa hO. gausaa[-M
jaI nao baalakaND ko p`armBa maoM hI [sa trh ko Ba`ma kao dUr krto hue baalakaND
daoha 44 sao 46 tqaa [sako Aagao BarWaja mauina tqaa yaa&val@ya mauina ko
saMvaad p`stut krto hOM.
maaGa
makrgat riba jaba hao[-. tIrqapitihM Aava saba kao[-..
………
ek baar
Bair makr nahae. saba maunaIsa AaEamanh isaQaae..
jaagabailak
mauina prma ibabaokI. BarWaja raKo pd TokI..
………
naaqa ek
saMsa] baD, maaoroM. krgat baodt%va sabau taoroM..
………
ramau
kvana p`Bau pUC]^M taohI. kihA bauJaa[ kRpainaiQa maaoih..
ek rama
AvaQaoSa kumaara. itnh kr cairt ibaidt saMsaara..
naair
ibarh^M du:K laho] Apara. Baya] raoYa rna ravanau maara..
]pyau->
caaOPaa[yaaoM sao yah spYT hO ik Ba`imat laaogaaoM ko mana ko Ba`ma kao hI dUr
krnao hotu BaarWaja jaI nao eosaa p`Sna ikyaa ‘ramajaI tao maa~ ek rajaa ko
baoTa qao tqaa p%naI ko karNa ravaNa sao yauw ikyao.’ [sako baad dUsara p`Sna krto hOM,
p`Bau
saao[- rama ik Apr kao] jaaih japt i~purair.
sa%yaQaama sava-gya tumh khhu ibabaoku ibacaarI .. . daoha 46 .
yaa&val@ya
jaI nao kha :
mahamaaohu
maihYaosau ibasaalaa. ramakqaa kailaka kralaa.
…
eosao[
saMsaya kInh BavaanaI.mahadova tba kha baKanaI.
kh]^M
saao mait Anauhair Aba ]maa saMBau saMbaad.
Baya]
samah jaoih hotu jaoih saunau mauina imaiTih ibaYaad.. .daoha 47 .
AaOr
Anaokao p`saMga hOM ijasasao ramajaI ko Bagavat sva$p ka p`itpadna haota hO.
doiKyao kOsao AMgad ravaNa kao Da^MTto hue khto hOM ‘rama manauja ksa ro saz baMgaa.
QanbaI kamau nadI puina gaMgaa..’
11.1.1 Bagavaana rama evaM Bagavaana ivaYNau ek
hOM :
EaI tulasaIdasa jaI ko ramajaI
evaM EaI vaalmaIik jaI ko ivaYNaujaI maoM kao[- Antr nahIM hO. EaImad\vaalmaIik
ramaayaNa ko baalakaND saga- 15 Slaaok 16
: ‘etismannantro
ivaYNau$payatao mahaVuit: . SaMKcak`gadapaiNa: pItvaasaa jaga%pit:.’ dovaataAaoM ko saamanao Bagavaana p`kT haoto
hOM tqaa dovatagaNa khto hOM ‘ivaYNaao: pu~%vamaagacC
kR%vaa%maanaM catuiva-Qama\.
ho ivaYNau Aap Apnao ]pkrNaaoM saiht caar $paoM maoM haokr pu~Baava sao
p`kT haovaoM. [sa trh sao ivaiBanna kaNDaoM ko Avalaaokna sao svat: isaw haota
hO ik Bagavaana ivaYNau hI ramajaI banakr Aayao. saMt tulasaIdasa jaI nao BaI
k[- AvasaraoM pr ramajaI kao ivaYNau ka $p maanaa hO.
baala
kaND daoha 123 kI caaOpa[yaa^M :
p`it
Avatar kqaa p`Bau korI. saunau mauina barnaI kibanh GanaorI..
naard
Eaap dInh ek baara. klap ek toih laiga Avatara..
igairjaa
caikt Ba[-M sauina baanaI. naard ibaYnauBagat puina &anaI..
baala
kaND daoha 138 kI caaOpa[yaa^M jaao naard jaI nao mahadova jaI ko gaNaaoM kao
Saap donao ko baad khI.
Baujabala
ibasva ijatba tumh jaihAa. QairhihM ibaYnau manauja tnau tihAa..
samar
marna hir haqa tumhara. hao[hhu maukut na puina saMsaara..
eosao k[- Anaokao p`saMga hOM. ikiYknQaa kaND daoha
28 maoM jaamavaMt jaI khto hOM ‘jabaihM
i~ivak`ma Bayao KrarI. tba maOM t$na rho]^M bala BaarI.’
Bagavaana ivaYNau ka hI Avatar i~ivak`ma tqaa vaamana Avatar hO AaOr ]nhaoMnao
hI Aba ‘KrarI’ yaanaI Kr dUYaNa i~sara Aaid raxasaaoM ka naaSa ikyaa hO. laMka
kaND daoha 109 maoM ravaNa ko baQa ko baad dovata laaoga p`aqa-naa krto
hOM ‘maIna kmaz saUkr
narhrI.baamana prsaurama bapu QarI..
jaba jaba naaqa saurnh duKu payaao. naanaa tnau Qair tumh[^M nasaayaao.’ yao saaro ivaYNau Bagavaana ko p`isaw Avatar
hOM.
11.1.2
ramaayaNa @yaa hO ? ramaayaNa
ko ilayao ‘rama: AyanaM yasya’ tqaa ‘ramasya
AyanaM’ daonaaoM Aqa-
]pyau> hOM. Bagavaana rama ko Anant gauNa hOM tqaa klp Baod sao ramaayaNa
maoM p`saMgaaoM ka Aagao pICo BaI doKa jaata hO. iksaI klp maoM prSauramajaI
janakpur maoM Aato hOM tqaa iksaI maoM janakpur sao laaOTnao pr ramajaI kao
AyaaoQyaa ko rasto imalato hOM. ek baar Aihlyaa dovaI ka p`saMga janakpur ko
pasa hO tao kBaI dUsaro klp maoM ba@sar ko pasa hO. tulasaIdasa jaI nao
baalakaND daoha 32 maoM kha hO ‘naanaa Baa^Mit rama Avatara.
ramaayana sat kaoiT Apara.’ ‘klapBaod
hircairt sauhae. Baa^Mit Anaok maunaIsanh gaayao.’ ‘kirA na saMSaya Asa ]r AanaI. sauinaA kqaa
saadr rit maanaI.’
M ramacairtmaanasa AyaaoQyaakaND daoha 127 sao 131 d`YTvya hOM
jaha^M vaalmaIikjaI ko AaEama pr
Bagavaana ko phu^Mcanao ka vaNa-na hO AaOr vaalmaIik jaI Bagavaana rama kao
Ba>aoM ko )dya maoM basanaovaalaa batato hMO …’inadrihM
isanQau sairt sar baarI. $p ibaMdu jala haoihM sauKarI’ ……… ‘jasa na caaihA
kbahu^M kCu tumh sana sahja sanaoh.basahu inarntr tasaumana saao ra]r inaja
gaohu.’
11.1.3 ramaayaNa WyamaM~ kI TIka hO. baalakaND
maoM saItajaI sao ivavaah haonao sao Bagavaana laxmaIvaana hue yaanaI yah kaND
‘EaImat\’ ka p`tIk hO. AyaaoQyaakaND maoM Bagavaana ko gauNavaNa-na sao ‘naarayaNa’ ka baaoQa haota hO. ArNyakaND
maoM Bagavaana ko ivaga`h ka vaNa-na hO jaao ‘carNaaO’ pd ka Vao<ak hO.
ikiYknQaa evaM saundrkaND ‘SarNama\’ pd kI vyaa#yaa hO. laMkakaND sao ‘p`pVo’
ka baaoQa haota hO. ]<arkaND maoM maui>fla ka vaNa-na Wya maM~ ko dUsaro
Baaga ‘EaImato naarayaNaaya nama:’ ka pitinaiQa%va krta hO.
11.1.4 ramaayaNa ‘SarNya%va’ ‘SaoYa%va’ ‘prtn~%va’ kI
vyaa#yaa hO. saBaI dovataAaoM nao
Bagavaana kI SarNaagait laI hO ‘dovaganQava-yaxaaSca tts%vaaM SarNaM gata:’.
laxmaNa jaI Bagavaana rama ka carNa pkD, kr saIta jaI sao saaqa lao calanao kao
inavaodna krto hOM tqaa khto hOM ‘AhM sava-M kirYyaaima jaaga`t:
svaptSca’ yaanaI saaoto jaagato saBaI AvasqaaAaoM maoM kOMkya-
k$^Mgaa. dNDkarNyavaaisayaaoM nao Bagavaana kao rxak maanaa hO. jayant kao jaba
iksaI nao nahIM bacaayaa tao Bagavaana kI SarNaagait huAa. sauga`Iva nao
AMjailabaW haokr ikiYknQaa maoM laxmaNa jaI kao manaayaa hO. ivaBaIYaNa ravaNa
sao itrskRt hao Bagavaana kI SarNaagait laoto hOM. i~jaTa raxaisayaaoM kao
saItajaI kI SarNaagait krnao kao khtI hOM. laxmaNa jaI Bagavaana sao Apnaa
SaoYa%va batato hOM ‘Ahmasyaavarao Ba`ata …… ku$Yva maamanaucarM
vaOQamya-M naoh ivaVto’. Bart jaI vaiSaYz jaI ko p`stava
kao nakarto hue sabakuC Bagavaana rama ka batato hOM ‘ivalalaap
saBaamaQyao ……… rajyaM caahHca ramasya Qama-%vaM va>umah-isa’ sao prtn~ta ka baaoQa haota hO. eosao
AnaokaoM ]dahrNa hOM.
11.1.5 ramaayaNa Aqa-pHcak kI TIka hO. EaIramajaI ko vyavahar sao ‘pr sva$p’ ka
baaoQa haota hO. laxmaNa ko vyavahar sao ‘svasva$p’ ka &ana haota hO.
SarNaagait vaNa-na ‘]payasva$p’ ka Vao<ak hO. ivaiBaYaNaaid ko kOMkya-
‘flasva$p’ ko p`tIk hOM. ravaNa ka ivaraoQa ‘ivaraoQaIsva$p’ ka p`tIk hO.
11.1.6
ramaayaNa maoM ‘Ananya AikHcanata’ hO. dSarqa jaI pu~ kI rxaa nahIM kr
sako. ravaNa kao dovagaNa nahIM bacaa sako. jayant kao maata ipta nahIM bacaa
sako. Baa[- pu~aid ivaBaIYaNa kI rxaa nahIM kr sako. [sasao yah isaw haota hO
ik Bagavaana hI ekmaa~ rxak hOM.
11.1.7
ramaayaNa maoM ‘pu$Yakar’ kI prmaavaSyakta isaw haotI hO. jaIva
ko klyaaNahotu laxmaI jaI Bagavaana sao
pu$Yakar krtI hOM yaanaI saMstuit krtI hOM. saUp-naKa nao ibanaa pu$Yakar ko
Bagavaana sao p`oma krnaa caaha tao ku$p haonaa pD,a. pd\mapuraNa maoM vaNa-na
hO ik jaba jayant kao saItajaI ka pu$Yakar imalaa tba hI Bagavaana nao SarNaagait svaIkar kI. ‘pu$YakarI’
maoM dyaa, partn~\ya, evaM Ananyaah-ta tIna gauNa
haoMnao caaihyao. ArNyakaND maoM mauinayaaoM ko samaxa
raxasaivahIna krnao ka Bagavaana ka p`Na saunakr saIta jaI dyaavaSa laMka
gayaIM hOM ijasasao ik ravaNa kao samaJaa bauJaakr raxasakula ko naaSa kao
bacaayaa jaa sako. ]<arkaND maoM p`jaa kI ]laahnaa pr ramajaI jaba gaBa-vatI
saIta jaI ka %yaaga krnaa caahto hOM tba saIta jaI sao kha^M rhnao kao pUCto
hOM. saIta jaI batatI hOM ik kmasao kma ek rat BaI jaha^M ?iYagaNa gaMgaa iknaaro
rhto hOM vaha^M rhnaa caahtI hU^M. yah saItajaI ko ‘prtn~ta’ gauNa ka baaoQa
krata hO. naOimaYaarNya maoM saIta jaI pRqvaI sao sqaana maaMgato hue khtI hOM ‘yaqaahM
raGavaadnyaM manasaaip na icantyao. tqaa %vaM maaQavaI dovaI ivavarM
datuma-hisa’ yaanaI Agar raGava kao CaoD,kr iksaI Anya ka
Qyaana nahIM ikyaa hao tao hmaoM sqaana dIijayao. pRqvaI fT jaatI hO evaM
saItajaI kao pRqvaI dovaI ek isaMhasana pr baOzakr lao jaatI hOM. [sasao
‘Ananyaah-ta’ isaw haota hO.
11.1.8
ramaayaNa maoM EaIramacair~ ko saaqa ivaSaoYa$p sao saItajaI ka hI cair~
vaiNa-t hO. vaalmaIik jaI nao kha hO ‘saItayaaScairtM
maht\’. tulasaIdasa jaI nao BaI ‘saItaramagauNaga`amapuNyaarNyaivahairNaaO’
kha hO. [sa pd maoM phlao saItajaI ko ]llaoK sao saItajaI kI
mah<aa p`itpaidt haotI hO. laxmaNa, Bart,
sauga`Iva,
hnaumaanaaid tqaa ?iYamaMDlaI Aaid ko AacarNa Bagavad\kOMkya- ko Vaotk hOM.
11.1.9 maanasa ko mah%vapUNa- p`saMga.
1.
baalakaND daoha 18.
igara
Arqa jala baIica sama kihyat iBanna na iBanna.
baMd]^M saIta rama pd ijanhihM prma ip`ya iKnna..
saIta jaI evaM ramajaI khnao maoM tao iBanna hOM yaanaI Alaga Alaga
hOM. jaOsao ek janakpur ko hOM tao dUsaro AyaaoQyaa ko hOM. saIta jaI ramajaI
sao 6 vaYa- CaoTI hOM. saIta jaI p%naI tao ramajaI pit. saIta jaI saoivaka tao
rama jaI saovya. saIta jaI pRqvaI sao p`kT hu[-M tao ramajaI Aigna ko KIr sao. saIta
jaI vaSavait-naI tao ramajaI sava-tn~ svatM~. AMt maoM saIta jaI pRqvaI maoM
samaa gayaIM tao ramajaI ivamaana sao pRqvaI kao CaoD,kr gayao. yaVip daonaaoM
maoM iBannata idKtI hOM prntu daonaaoM iBanna hOM nahIM. saIta jaI s~Ivaacak
‘igara’ yaanaI Sabd hOM tao ramajaI pu$Yavaacak ]sako ‘Aqa-‘ hOM. ramajaI
pu$Yavaacak ‘jala’ hOM tao saIta jaI s~Ivaacak ‘baIica’ yaanaI jala kI lahr
hOM. daonaaoM hrsva$p maoM daonaaoM ko pUrk hOM. EaImad\vaalmaIikramaayaNa saundrkaND
21.15 maoM saIta jaI nao kha hOM ‘Ananyaa raGavaoNaahM BaaskroNa yaqaa
p`Baa’. [saItrh ramajaI khto
hOM ‘AnanyaaScamaip saIta BaaskroNa p`Baa yaqaa’.
tulasaIdasa jaI ko maanasa ko AyaaoQyaa kaND daoha 96 kI caaOpa[- maoM saItajaI ramajaI sao khtI hOM ‘p`Baa
rhO kh^M Baanau ibaha[-.kha^M caind`ka cand` tija jaa[-.’ ‘tulasaI saIta jaao kho rama nao CaoD,o
pasa.’ jaOsao vaacak vaacya
sada rhto hOM ]saI trh saItajaI evaM ramajaI sada saaqa rhto hOM.
‘jaao iKnna rhto hOM’ vao hI daonaaoM kao ip`ya hOM. ‘AikMcana’
yaa yaanaI ‘du:KI h’OM vahI ‘iKnna’ hOM.
[saIilayao daonaaoM ko carNaarivand kI bandnaa kI gayaI hO. ‘band]^M’
SarNaagait ka baaoQa krata hO. caU^Mik daoha maoM p`qama Sabd ‘saIta’ hO At:
saIta jaI ko pu$Yakar yaanaI saMstuit sao hI ramajaI SarNaagait svaIkar krto
hOM yahI [sa pd ka Baava hO.
2.
baalakaND daoha 44.
ba*ma
ina$pna Qarma ibaiQa barnaihM t%va ivaBaaga.
khihM Bagait BagavaMt kO
saMjaut gyaana ibaraga..
]pyau->
daoha p`yaagaraja maoM saMt mauinayaaoM ko samaagama ko ]_oSya ko p`saMga maoM
kha gayaa hO. eosao puNyaxao~ maoM saMt mauina jagat klyaaNaaqa- hI eki~t haokr ba`*maina$pNa evaM t%vaivavaocana krto hOM
ijasasao Bagavad\Bai> dRZ, hao tqaa saaMsaairk ivaYayaaoM sao ivaraga ]%pnna
hao.
[-Svar kaOna hOM tqaa ]nako @yaa laxaNa hOM yahI ba`*maina$pna hO.
[sa pr Saas~aoM maoM matBaod hO. saaM#yamat vaalao p`kRit kao hI ba`*ma khto
hOM. maImaaMsaa vaalao kma- kao hI k<aa- yaanaI [-Svar maanato hOM.
vyaakrNaSaas~ vaalao Qaatu ko Aqa- inaQaa-irt krnao vaalao saM&aSabd kao hI
ba`*ma maanato hOM. nyaayamat vaalao BaUima vaayau Aigna jala ko saMyaaoga sao
caotna ka AaivaBaa-va maanato hOM yaanaI caotna ka inayaamak [-Svar nahIM hO.
svaga- nark maaoxa kuC BaI nahIM hO. caavaa-k matvaalao tao samaUcao kma-kaND
kao maUKao-M ko ilayao ek jaIivaka ka saaQana batato hOM. yaid maM~ sao iptraoM
kao AMSa imalata hO tao vahI maM~ jaIivat laaogaaoM kao rah maoM klaovaa @yaaoM
nahIM do dota. [nako mat sao [-Svar kI khIM kao[- sa<aa nahIM hO. p^Mcadovaaopasak
pa^Mca dovata ba`*maa ivaYNau mahoSa gaNaoSa evaM saUya- kao BaI ba`*ma maanato hOM. Ea`uit khtI
hO ‘ya: sava-& sava-ivat td\ba`*ma’ yaanaI
jaao sabakuC jaanato hOM tqaa saBaIjagah ]pisqat hOM vahI ba`*ma hOM. ‘ba`*maSabdsya
mau#yaaqaao- naRhir: pu$Yaao<ama:. …… naarayaNa prba`*ma t%vaM naarayaNa :
pr :’ sao naarayaNa ka hI
prba`*ma haonao ka baaoQa haota hO. jaba naarayaNa ramajaI ko $p maoM Aayao tao
vaod BaI EaImad\vaalmaIikramaayaNa ko $p maoM p`kT hue. ‘vaodvaoVo
pro puMisa jaato dSarqaa%majao. vaod: p`acaotsaadasaIt\ saaxaat\
ramaayaNaa%manaa.’
]> daoha maoM ‘t%va’ Sabd ka ta%pya- hO ‘ramajaI [-Svart%va hOM. jaanakI jaI
maayaat%va hOM ‘Eauitsaotu
palak rama tuma jagadISa maayaa jaanakI’ AyaaoQyaa kaND daoha 125
Cnd. laxmaNa jaI jaIvat%va hOM ‘sauMdr
syaama gaaOr dao] Ba`ata. Aana^MdhU ko Aana^Md data.. [nh kO p`Iit prspr
pavanaI…… saunahu naaqa kh mauidt ibadohU. ba`*ma jaIva [va sahja sanaohU..’ baalakaND
daoha 216 caaO 2 sao 4.’ [sa trh sao [sa saRiYT maoM tIna t%va hOM
‘jaIva’ ‘ car Acar jagat yaa maayaa’ evaM ‘[-Svar’.
‘pr’ ‘vyaUh’ ‘ivaBava’
‘Ant-yaamaI’ evaM ‘Acaa-‘ [-Svart%va ko pa^Mca ivaBaaga hOM. jaD, evaM caotna
maayaat%va ko Baod hOM. ‘ina%ya SaoYa ga$D, evaM ivaYvaksaona’ ‘mau> jaao
vaOkuNz p`aPt kro ilayao haoM’ ‘baw jaao kma-vaSa saMsaar maoM Aato jaato rhto
haoM’ ‘kOvalya jaao &anaI haoM jaOsao vaiSaYz sanakaid vyaasaaid’ evaM
‘maumauxau jaao vaOkuNz p`aPt krnao kao laalaaiyat haoM’ yao pa^Mca jaIvat%va
ko ivaBaod hOM.
daoha maoM kho gayao ‘Qama-ivaiQa’
yaanaI ‘Qama- ko ivaQaana’ ko BaI AnaokaoM mat hOM. ijasasao [sa laaok maoM savaao-dya evaM
prlaaok maoM klyaaNa hao ]sao Qama- khto hOM. Eauit khtI hO ‘jaIvaa%maa ko
ilayao jaao Aa%masaMtaoYakark hao tqaa sa%pu$Ya ijasao vyavahar maoM laato hao
vahI Qama- hO.’ ‘ramaao
ivaga`hvaanQama-:’ yaanaI ramajaI Qama- kI saaxaatmaUit- hOM. Saas~ Bagavadupasanaa
kao Qama- khta hO.
Acaa-sva$p kI ]pasanaa saulaBa evaM saugama hO ‘p~M
puYpM flaM taoyaM yaao mao Ba>yaa p`yacCit.’ ]pasanaa hI Bai> hO evaM [sako naaO $p hOM ‘EavaNaM
kIt-naM ivaYNaao: smarNaM padsaovanaM . Aca-naM vandnaM dasyaM sa#yamaa%mainavaodnama\.’ Bai> sao hI prmaa%mat%va ka &ana haota
hO. Bai> evaM &ana hao jaanao sao saaMsaairk ivaYayaaoM sao vaOragya hao
jaata hO ‘jaha^M
kama th^M rama nahIM jaha^M rama nahIM kama,. tulasaI dao] na haot hOM riva
rjanaI ek zama.’ ‘yah jaga sao C<aIsa
‘36’ hao ramacarNa Cva tIna ‘63’ . tulasaI saao[- caturta saa[- prma p`vaIna.’
3.
baalakaND daoha 37.
pulak
baaiTka baaga bana sauKsauibahMga ibaha$.
maalaI saumana sanaoh
jala saIMcat laaocana caa$..
]pyau->
daoha Bagavaana kI kqaa ko AanaMd sao sambanQa rKta hO. jaba Ba> kqaa
saunakr Aa%maivaBaaor hao jaayao tqaa ]saka SarIr raomaaiHcat hao ]zo evaM
Aa^MKaoM sao p`maaEau kI Qaar bah calao vaOsaI isqait kao hI tulasaIdasa dasa
jaI nao [sa daoho maoM bahut saargaiBa-t SaOlaI maoM rKa hO. Bagavaana kI kqaa
kao hI ‘baaiTka’ ‘baaga’ evaM ‘vana’ sao tulanaa kI gayaI hO. Ba> ka EaoYz
mana hI maalaI hO evaM vah ApnaI piva~ Aa^MKaoM ko p`omaaEau sao hI baaiTka kao
saIMca kr hra Bara rKta hO. mana $pI maalaI hI pxaI BaI hO jaao Bagavaana kI
kqaa kI baaiTka maoM sauKpUva-k inavaasa krta hO. saukaomala puYpaid lataAaoM
ko Baaga kao baaiTka kha gayaa hO. jaba Bai> p`omaaonmaad kI isqait maoM
rhtI hO tba vah baaiTka sadRSa hO. sautIxNa Aaid Ba> baaiTka vaalao hOM ‘pulak
SarIr pnasafla jaOsaa’. jala
kI kmaI maoM baaiTka ko puYp turt maurJaanao legato hOM. baaiTka sao baD,a
baaga ka xao~ hO jaao baaiTka kao catu-idk Gaor rKa hO. vaalmaIik Aaid baaga ko
xao~ vaalao hOM jaao Bai> evaM &ana sao prmaaBai> kI isqait maoM rhto hOM. baaga sao BaI baD,a vana ka xao~ hO jaao
vaYaa- ko jala sao hI ivakisat haota hO. pulaikt SarIr ka p`omaaEau baaiTka kao
ivakisat krta hOM jabaik vana xao~ kovala pulaikt SarIr ka hO. ba*maa $d`aid
vanaxao~ ko AiQakarI hOM. baaga kI isqait baaiTka evaM vana ko baIca kI hO. ‘mama gauna
gaavat pulak SarIra. gad\gad\igara nayana jala naIra. ArNya
dao 15. caaO 11.’ ‘Asa sajjana mama ]rbasa kOsao. laaoBaI )dya
basat Qana jaOsao. saundr dao 47. caaO 7.’
baaiTka sao sambainQat pulaikt SarIr evaM p`omaaEau ko AnaokaoM
p`saMga sao kuC ]wrNa : ‘sauina tna pulak nayana Bair vaair. baaolao
Bart QaIr Qair BaarI.’ ‘Ait p`oma AQaIra
pulak SarIra yaugala nayana jalaQaar bahI.Aihlyaa.
‘pulakgaat laaocana sajala ]maasaiht i~purair’ baalakaND
ramaivavaah dao 315.
‘kmppulak tnau nayana sanaIra. gaho carNa Ait p`oma AQaIra’. ‘pulaikt tna mauK Aava na bacanaa’ ikYkinQaa
Bagavaana sao imalakr hnaumaana jaI . ‘doKt hnaumaana Ait hrYao. pulakgaat
laaocanajala barYao’ ]<arkaND
maoM Bart jaI kao doKkr hnaumaanajaI. ‘pulakgaat laaocana sajala mana hrYao Aitkak. ]<ar
kaND dao 69 ga$D, jaI. ’ ‘itnakr
dSaa doKI rGauvaIra. sa`vat nayanajala pulak SarIra’ ]<ar
kaND dao 32 sanakaid.
vana evaM baaga ko sadRSa maa~ pulaikt
SarIr ko kuC ]wrNa : AvaQavaaisayaaoM kI ‘pulakSarIr prspr khhIM. Bart Aagamana
saUcat AhihM.’ ramaivavaah p`saMga
rajaa dSarqa baala kaND dao 325 ‘tnau pulak puina doK Apnao saukRt saurt$ fla nayao’. janakpurvaaisayaaoM
kI ‘p`omapulaikt
)dya ]Cahu. calao ivalaaokna rama ivavaahu’. iSava jaI baalakaND daoha 49 ‘calao jaat iSavasatI samaota . puina
puina pulakt kRpa inakota.’ ica~kUT maoM kovaT AyaaoQyaa daoha 242 ‘p`oma pulaik kovaT kh naamaU. kInh dUr to dND
p`NaamaU.’
4. baalakaND
daoha 28 caaO 6 evaM 7.
jaoih
AGa baQao] byaaQa ijaima baalaI. ifir saukMz saao[ kIinh kucaalaI..
saao[ krtUit ibaBaIYana korI .
sapnaohu^M saao na rama ihya horI..
tulasaIdasa jaI kqaa p`armBa
krnao ko phlao Bagavaana rama kI ]darta evaM kRpalauta kI duha[- doto hOM. p`aya:
baalaI evaM sauga`Iva ko p`saMga maoM ramaayaiNayaaoM ko Apnao Apnao ivacaar
doKo jaato hOM. vaalaI nao sauga`Iva kao rajya sao inakala idyaa qaa tqaa ]sakI
p%naI kao BaI Apnao kbjao maoM kr ilayaa qaa. prKohU maaoih ek pKbaara
……… maasa idvasa th^M rho} KrarI. inasara $iQarQaar th^M BaarI. iSalaa War dO
calaa pra[-.’ yaha^
‘maasa’ ka Aqa- 30 idna tqaa 12 idna daonaaoM ikyaa jaata hO. 12 mahInao haoto
hOM [sailayao yaha^M kuC laaoga [sao baarh idna hI maanato hOM. sauga`Iva nao vaalaI
ko baaro maoM Bagavaana sao kha qaa ‘hir
laInhoisa saba-sau A$ naarI’.
vaalaI sao ]sako ApraQa ko baaro maoM jaao Bagavaana rama nao kha hO ‘Anauja
baQaU BaiganaI sautnaarI. saunau saz knyaa sama yao caarI.’
[sako
Aitir> vaalaI bahut AiBamaanaI qaa ‘Asa kih calaa maha AiBamaanaI’.
yah sabasao baD,a daoYa qaa. ‘maUZ, taoih Aitsaya
AiBamaanaa. naarI isaKavana krisa na kanaa.’ vaalaI kao tIna baataoM ka AiBamaana qaa
‘[nd` ka pu~ haonao ka’ ‘vardana imalaa
huAa qaa ik saamanao Aato hI p`itWndI ka AaQaa bala baalaI kao imala jaata
qaa’ ‘baalaI bahut balaSaalaI qaa’. vaalaI
ko bala ka ]wrNa doto hue hnaumaana jaI ravaNa kao saundrkaND maoM vyaMga sao
khto hOM ‘samar baalaI sana kir jasa pavaa’. EaImad\vaalmaIik
ramaayaNa ]<arkaND saga- 34 maoM [sa baat ka ]llaoK hO ik ravaNa kao vaalaI
nao ka^MK maoM dbaakr samaUcaI pRqvaI kI pirk`maa kI qaI. [sa prajaya sao htasa
haokr ravaNa nao vaalaI kao Apnaa ima~ GaaoiYat kr idyaa qaa. [saI p`saMga pr
hnaumaana jaI nao ravaNa sao vyaMga ikyaa qaa. vaalaI nao Apnao AiBamaana kao
svaIkar krto hue marnao ko phlao Bagavaana sao inavaodna ikyaa hO ‘maaoih
jaaina Ait AiBamaana basa p`Bau kho] raKu sarIrhI.’
vaalaI
ko baad jaba sauga`Iva kao raja imalaa tao p`maadvaSa vao BaI Bagavaana ko
kaya- kao BaUla gayao. sauga`Iva ko baaro maoM yahI daoYa batayaa jaata hO
ijasao Bagavaana nao xamaa kr idyaa. kuC laaoga tara ko baaro maoM BaI daoYa
lagaato hOM prntu yah yaui>saMgat nahIM hO. vaalaI ko inaQana ko baad
Bagavaana nao tara kao inama-la kr idyaa qaa ‘tara ibakla doiK
rGaurayaa. dInh gyaana hir laInhI maayaa.’
ivaBaIYaNa
ka daoYa yahI qaa ik Bagavaana ko SarNaagat haonao ko baad BaI ravaNa kI
maR%yau ko baad Saaok magna haokr ivalaap krnao lagao ‘$dna
krt doKIM saba naarI. gaya] ivaBaIYanau mana duK BaarI.. baMQau dsaa ibalaaoik
duK kInha.’
[sako
Aitir> pd\ma puraNa maoM ek kqaa hO ik ivaBaIYaNa nao laat sao maarto hue ek
tpsvaI ka baQa kr idyaa qaa. mauina laaoga ivaBaIYaNa kao baaMQa kr rKo hue
qao. Bagavaana jaba [nhoM Kaojato vaha^M phu^Mcao tba ivaBaIYaNa ka ApraQa
Apnao pr lao ilayaa tqaa ba`*mah%yaa ka p`ayaiScat ikyaa.
[sa
trh sao SarNaagat sauga`Iva evaM ivaBaIYaNa ko ApraQa kao Bagavaana BaUla
gayao. yahI ]pyau-> daonaaoM caaOpa[yaaoM ka saMdoSa hO.
5. baalakaND
daoha 144 caaO 2 evaM 3.
ibaiQa
hir hr tp doiK Apara. manau samaIp Aayao bahu baara..
maagahu bar bahu Baa^Mit
laaoBaae. prma QaIr naihM calaihM calaae..
tulasaIdasa
jaI nao tInaaoM dovataAaoM kao saamaUihk $p sao AnaokaoM baar manau ko pasa
Aagamana kI baat khI hO. svaaBaaivak hO ik jaba manau ‘Wadsa
AcCr maM~ puina japihM saiht Anauraga. baasaudova pd pMk$h dMpit mana Ait
laaga.’ tba tInaaoM ko saaqa saaqa Aanao pr kOsao Apnaa manaaorqa
batato. [naka mana tao ‘! namaao Bagavato vaasaudovaaya’ ko jaap
sao ekaMitk $p sao kovala vaasaudova ko carNaarivaMd maoM lagaa qaa. kuC laaoga
yaVip WadSa Axar sao ‘}^M ramaaya nama:’ evaM ‘! saItaya nama:’ Aqa- krto hOM
yaanaI yaugala YaD,axar maM~ prntu ‘baasaudova pd pMk$h dMpit mana
Ait laaga’ pr maaOna
QaarNa ikyao rhto hOM. ‘vyaUh sva$p’ vaalao naarayaNa jaao xaIrsaagarSaayaI
ivaYNau hOM [nhoM hI vaasaudova kha jaata hO AaOr yahI Avatar laokr Aato hOM.
‘prmapd naaqa prvaasaudova’ tao kBaI BaI vaOkuNz nahIM CaoD,to hOM. jaba [sa prIxaa maoM manau safla hao gayao tao
sava-& naarayaNa nao Bagavaana rama ka $p [nhoM idKayaa @yaaoMik sa%yayauga
ka AMt hao rha qaa evaM ~ota ko Apnao $p kao idKanaa svaaiBavak hI qaa. Ba>
p`*laad ka ]dahrNa [sa baat kao spYT krta hO. ]nhaoMnao kBaI narisaMh $p na
doKa qaa AaOr na ]nakI vao AaraQanaa krto qao. $p idKanaa tao Bagavaana kI
sava-&ta ka Vaotk hO ‘p`Bau sava-& dasa inaja jaanaI’. manau
pu~ hotu jap kr rho qao [sailae yauga ko Anausaar Bagavaana nao Apnaa rama ka
$p idKayaa AaOr manau nao ‘caah]^M tumhih samaana saut p`Bau sana kvana
durava’. tba tao Bagavaana nao ‘evamastu k$naainaiQa baaolao’ . naard jaI ko
Saap kao palana krnao kI ivaYNau Bagavaana nao p`it&a kI qaI [saIilayao tao
naard jaI khto hOM ‘maaor Saap kr AMgaIkara. saht rama naanaa duK
Baara’. ArNya daoha 40 caaO 5.
6. baalakaND
daoha 196 caaO 8.
jaako
sauimarna toM irpu naasaa. naama sa~uhna baod p`kasaa..
yah caaOpa[- vaiSaYz jaI Wara caaraoM Baa[yaaoM ko naamakrNa krnao
ko p`saMga ka hO. [sa caaOpa[- maoM ‘vaod p`kaSaa’ ka ta%pya- hO ik Sa~uGna jaI
saudSa-na cak` ko AMSa sao qao evaM jaOsao saudSa-na cak` ko smarNa krto hI
smarNa kta- kI rxaa Sau$ hao jaatI hO vaOsao hI Sa~uGna jaI ka naama laoto hI
Sa~u ka AMt hao jaata hO. vaod maoM Sa~uGna Sabd tao nahIM imalata prntu [nako
AMSaI saudSa-na cak` ka naama imalata hO. pd\ma puraNa sao BaI [sakI puiYT haotI hO “Sa~uGnaSca
mahaBaaga dovaSa~up`tapna:. saudSa-naaMSacC~uGna: saMja&o|imattojasa:’. hr trh kI ivapi<a ko
inavaarNa ko ilae ‘saudSa-na Satk’ ko paz
ikyao jaanao kI prmpra hO. [saIilae EaIvaOYNava saMskar krto samaya saudSa-na
cak` sao baahumaUla kao spSa- krayaa jaata hO ijasasao ik p`aNaI saudSa-na jaI
ko SarNa laoto hue Bagavaana ka SarNaaqaI- banao.
ek saMsaarI jaIva ko ilayao sabasao baD,a evaM sada ko ilae vat-maana
]saka Sa~u hO ‘jaIvana evaM maR%yau ka
ca@kr’. Sa~uGna jaI ko naama ka smarNa
krto hI [sa Sa~u sao ipMD CUT jaata hO. EaImad\vaalmaIik ramaayaNa maoM kha hO ‘Sa~uGnaao
ina%ya Sa~uGna:’ yaanaI
Sa~uGna jaI ina%yaSa~uAaoM ka yaanaI sada vat-maana rhnao vaalao Sa~u ka naaSa
krto hOM evaM sabasao baD,a ina%yaSa~u hO ‘jaIvana marna ka ca@kr’. tulasaIdasa
jaI nao kha hO ‘maha Ajaya saMsaar irpu jaItI sakO saao jaIt’.
7. baalakaND
daoha 197
lacCna
Qaama ramaip`ya sakla jagat AaQaar.
gau$
baiSaYT toih raKa laiCmana naama ]dar..
[sa
daoha maoM vaiSaYz jaI nao laxmaNa jaI ko naama rKto samaya [nhoM laxaNaaoM ka
Aagaar batayaa hO. ‘AnanyaSaoYa%va’ ‘AnanyaBaaogya%va’ evaM ‘Ananyapartn~\ya’
hI ek jaIva ko p`Qaana laxaNa hOM. [saka ta%pya- hO ik jaIva Bagavaana ka SaoYa
hO, ]nako
hI ]pyaaoga ko ilae hO, evaM ]nhIM pr pUNa-tyaa AaiEat hO. jaMgala jaanao ko p`krNa maoM laxmaNa jaI
Bagavaana sao khto hOM ‘AhM sava-M kirYyaaima jaaga`t: svaptSca’ yaanaI
hma saaoto jaagato sada Aapko kOMkya- krto rhoMgao. sada ka Aqa- hO ik
p`layakala maoM BaI yao Bagavaana kI saovaa maoM rhoMgao. khto hOM ik jaIvaaoM
ko )dya maoM inavaasa krto rhnao ko karNa Bagavaana jaIva ko )dya kI jalana sao
tPt hao jaato hOM [sailae p`layakala maoM jaba xaIrsamaud` maoM inavaasa krto
hOM tba SaoYa jaI [nako sauKd SaItla Sayyaa Aaid banakr [nakao ivaEaama evaM
SaItlata p`dana krto hOM.
laxmaNa jaI samast jagat ko AaQaar hOM.
SaoYa jaI ko kOMkya- sao hI Bagavaana samast p`aiNayaaoM ko klyaaNa maoM Apnaa
samaya doto hOM tqaa ibanaa laxmaNa jaI kI saovaa ko iksaI Anya ka klyaaNa
nahIM kr pato. [saIilayao ramamaM~ ko saaqa saaqa laxmaNa maM~ ka BaI jap krnao
sao saV: klyaaNa haota hO. [saI Baava kao laokr tulasaIdasa jaI nao kha hO ‘baMd]^M
laiCmana pd jala jaata. saItla sauBaga Bagat sauK data. baalakaND
daoha 16 caaO 5.’ yaha^M SaItla ka Baava hO ik ‘ramasya dixaNaM
baahu:’ banakr laxmaNa jaI Ba>aoM ko i~tap kao dUr krto rhto hOM. ijasatrh
sao AMga ko ibanaa AMgaI kao[- kaya- isaw nahIM kr pato ]saIp`kar sao ibanaa
laKnalaala jaI ko ramajaI BaI klyaaNa nahIM krto hOM.
]dar ]sao khto hOM jaao ivanaa maaMgao hI ApnaI vastu kao AavaSyak
samaJa kr Anya ko baIca baa^MT dota hO. SaoYa jaI ka yahI sva$p rha hO. ‘p`qamaao|nant$pSca
iWtIyaao laxmaNastqaa. tRtIyaao balaramaSca klaaO ramaanaujaao mauina:’ ko
Anausaar ivaBavaatar ko Aitir> kilayauga maoM BaI [nhaoMnao ramaanauja
banakr bawjaIvaaoM ka klyaaNa ikyaa. ibanaa pUCo hI tqaa pa~ Apa~ kao ibanaa
prKo hI EaIramaanauja nao Apnao gau$ sao p`aPt rhsya kao sabaaoM ko klyaaNa
krnao hotu gaaopur sao saava-jainak kr idyaa.
8. baalakaND
daoha 235 caaO 5.
ibanaya
p`oma basa Ba[- BavaanaI. KsaI maala maUrit mausaukanaI..
janakpur
puYpvaaiTka maoM Bagavaana rama evaM saIta jaI ko imalana ka p`saMga hO jaha^M
saItajaI gaaOrIpUjana ko ilayao AayaIM qaIM AaOr Bagavaana BaI laKnalaala jaI
ko saaqa ivaSvaaima~ jaI ko ilayao p`at:kalaIna pUjaa hotu fUla laonao Aayao
qao. [sa p`saMga maoM ramaayaNaI laaoga ko iBanna iBanna ivacaar hOM. 1. maMidr
maoM gaaOrI ko saaqa SaMkr jaI kI BaI p`itmaa qaI. 2. maalaa gaaOrI ko AaQao
mastk sao igarI. 3. gaaOrI ko haqa sao maalaa igarI. 4. jaanakI jaI ko haqa sao
maalaa igarI. 5. maUit-mauskana AinaYTkarI hO.
maanasa ko ivavaocana sao yah spYT hO ik
vaha^M SaMkr jaI kI p`itmaa yaa maMidr nahIM qaa ‘ga[-
BavaanaI Bavana bahaorI’ ‘sarsamaIp igairjaagaRh saaoha’ ‘ga[- mauidt mana gaaOrIinakota’ ‘igairjaapUjana jananaI pza[- ‘. jaanakI
jaI nao bahut p`oma sao pUjaa pUrI kr laI qaI ‘pUjaa kInh AiQak Anauragaa’. ‘kInh’
ka ta%pya- hO ik pUjaa pUrI hao gayaI qaI [sa ilayao maalaa ]nako haqa sao BaI
nahIM igarI. kuC laaoga khto hOM ik BavaanaI nao maalaa saIta jaI kao phranaa caahIM
prntu ]nako )dya maoM ramajaI kI Syaamala maUit- kI ]pisqait maoM maalaa donao ka
Aqa- qaa ik BavaanaI Apnao pit ko Aitir> dUsaro pu$Ya kao maalaa phra rhI
hOM. [sa trh ka Baava zIk nahIM hO. maMidr ko baahr Qvaja evaM iSaKr pr kakaid
baOznao sao maindr ko BaItr kI p`itmaa pr kao[- Apiva~ haonao kI baat tao ]ztI
nahIM tao maalaa jaanakI jaao kao phranao maoM )dyasqa ramajaI kao kOsao maalaa
imala jaatI. jaanakI jaI kI pUjaa sao
p`sanna haokr BavaanaI nao hI maalaa jaanakI jaI kao phranaI caahI hO ‘ivanaya
p`omavasa Ba[- BavaanaI’. hYaa-itrok maoM BavaanaI sauQa bauQa BaUla
gayaIM evaM maalaa haqa sao CUT gayaI. BavaanaI nao mauskra kr ApnaI caUk bata dI
evaM [saBaava kao samaJa kr jaanakI jaI nao maalaa ]za kr QaarNa kr laI ‘saadr
isaya^M p`saad isar Qaro}’.
9. baalakaND
daoha 325 ko pUva- ka CMd.
CMd :
baOzo
barasana rama jaanaik mauidt mana dSarqa Bayao.
………………………………………………
Anau$p
bar dulaihina prspr laiK sakuica ihya^M hrYahIM.
saba
mauidt sauMdrta sarahihM saumana saur gana barYahIM..
sauMdrI
sauMdr barnh sah saba ek maMDp rajahIM.
janau
jaIva ]r caair] Avasqaa ibaBauna saiht ibarajahIM..
janakpur maoM ivavaah ka p`saMga hO. saBaI dulaha evaM dulaihna
rajaa dSarqa jaI kI ]pisqait maoM ivavaah maMDp maoM ivaraja rho hOM. Cnd kI
pMi> maoM ‘Anau$p’ evaM ‘sakuica’ dao Sabd ko p`yaaoga ko gaUZ, Aqa- hOM.
bar evaM dulaihna Anau$p hOM yaanaI daonaaoM ek dUsaro kI SaaoBaa hOM.
Bagavaana evaM laxmaI daonaaoM ko gauNa ek dUsaro ko Anau$p hOM. Bagavaana ko
baaro maoM kha hO ‘naIlasarao$h naIlamaiNa naIla naIrQar Syaama.
AMga AMga pr vaairyao kaoiT kaoiT Satkama’ yaanaI ijanasao
naIlakmala nao kaomalata p`aPt ikyaa hO,
naIlamaiNa kao kaint imalaI hO, evaM
naIlamaoGa nao SaaoBaa p`aPt ikyaa hO, ijanako
AMga AMga kI SaaoBaa ko saamanao kraoD,ao kamadova fIko hOM ‘[na sao laih Vuit markt
saaonao’ ‘Ap`maoyaao
ih t<aoja:’ ‘sabakr prma p`kaSak
saao[-‘ ‘yaccand`maisa yaccaagnaaO
t<aojaao ivaiw maamakma\’ Aaid
Aaid. Bagavaana rama ka sva$p maaMsa maodaid p`kRit ricat nahIM hO ‘na tsya
p`akRit: maUit-: maaMsamaodao|isqa saMBava:’ ‘ba`*mavar pirCna calaI’.
[saI trh sao Bagavaana rama ko ‘Anau$p’ saIta jaI BaI hOM ‘jagat
jananaI Atuilat CivaBaarI’ ‘ihrNyavaNaa-M’
‘cand`aM p`BaasaaM jvalantIM’ ‘Aaid%yavaNao-‘ ‘cand`aM ihrNyamayaIM’ ‘saUyaa-M
ihrNyamayaIM’.
daonaaoM ko Anau$p gauNa ko baaro maoM EaImad\vaalmaIik ramaayaNa
maoM kha hO.’MdaoYaao yaVip tsya syaat\ na %yajaoyaM kqaMcana’
yaanaI Bagavaana rama daoYaI kao BaI SarNa doto hOM. saIta jaI ‘kiScannaapraQyait’ khkr
ASaaok vaaiTka maoM hnaumaana jaI kao raxaisayaaoM kao baQa krnao sao raoktI
hOM @yaaoMik AaiEataoM ka kao[- daoYa nahIM haota. raxasaIgaNa tao ravaNa pr
AaiEat qaI ]naka Apnaa kao[- svatM~ inaNa-ya tao qaa nahIM.
laxmaIjaI ‘EaI’ banakr Bagavaana kI SaaoBaa baZ,atI hOM ‘tWxasqalaina%yavaasarisakama\’.
[saIilae samaud` maMqana sao [nhoM p`aPt krnaa tqaa sada [nakao vaxasqala pr
rKnaa Bagavaana ka laxmaIjaI ko p`it AitSaya p`oma dSaa-ta hO. Bagavaana BaI
[nakI SaaoBaa baZ,ato hOM ‘k: EaI: iEaya:’. laxmaI
jaI ko )dya maoM BaI Bagavaana vaasa krto hOM ‘jaanakI )dya mama baasa
hO’. [satrh sao daonaaoM ka AnyaaonyaaEaya sambanQa hO.
‘saMkaoca’ yaha^M Bagavaana kao BaI hO evaM dovataAaoM kao BaI hO.
‘Aa%maanaM maanauYaM manyao’ Bagavaana AadmaI kI trh sabakuC saMpaidt kr rho
hOM. maMDp maoM ]pisqat laaoga cama-caxau evaM idvyacaxau sao eoSvaya- evaM
maaQauya- daonaaoM rsa ka Aanand lao rho hOM. janakpurvaasaI p`omaaisa>
haokr maaQauya- rsa maoM DUbao hOM. vaiSaYz evaM ivaSvaa~ ?iYagaNa khIM
Bagavaana ko eoSvaya- na laaogaaoM kao bata doM jaao Anya laaogaaoM ko
maaQauya-rsa pana maoM baaQak hao jaa sakta hO. [saI sao Bagavaana sakucaato
hOM. Bagavaana ko Avatar tao
AnaokaoM hOM prntu ivavaah ka
[tnaa saundr dRSya evaM tt\jainat Aanand maa~ ramaavatar maoM hI imalata hO.
dovagaNa kao saMkaoca [sabaat ka hO ik jagatjananaI evaM jagatipta ko ivavaah
ko Aanand maoM ]nako pu~ evaM pu~I tulya dovata kOsao saimmailat hao rho hOM. dovataAaoM
kao BaI tao pUjavaanaa pD,ogaa evaM AaSaIvaa-d donaa pD,ogaa. [saI saMkaoca
maoM dovagaNa hOM. hYa- [sa baat ka hO ik [sa trh ka ApUva- Aanand Aamaaod
p`maaod saaOndya- maaQauyaa-id phlao kBaI nahIM imalaa. yah phlaa sauAvasar hO
AaOr hiYa-t haokr puYpvaRiYT krto hOM.
caarao dulaha evaM dulaihna lagato hOM jaOsao jaIva kao ivaBauAaoM
ko saaqa yaanaI ]sako svaamaI ko saaqa caaraoM AvasqaayaoM ‘jaaga`t’ ‘svaPna
yaanaI Aw-inad`a’ ‘sauYauiPt yaanaI svaPnaivahIna gaaZI inad`a’ evaM ‘turIya yaanaI maui>’ p`aPt hao gayaI
hOM. jaaga`t Avasqaa ko svaamaI p`Vumna hOM. svaPnaavasqaa ko svaamaI saMkYa-Na
hOM. sauYauiPt ko svaamaI Aina$w hOM. turIya ko svaamaI vaasaudova hOM.
jaaga`tavasqaa ko kaya- samPaUNa- doh mana [ind`yaaoM sao saMpaidt haoto hOM
jabaik svaPna ka kaya- kovala mana krta hO. sauYauiPt vaasanaamaya hO evaM turIyaavasqaa
ko kaya- EaImannaarayaNa ko saMyaaoga sao idvya doh &ana evaM idvya
[ind`yaaoM sao saMpaidt haoto hOM. yaha^M turIyaavasqaa jaanakI jaI hOM evaM
ivaBau yaanaI svaamaI ramajaI hOM. jaaga`tavasqaa maaNDvaI hOM evaM ivaBau Bart jaI hOM. svaPnaavasqaa ]ima-laa
hOM evaM ivaBau laxmaNa jaI hOM. sauYauiPt Avasqaa EaiutkIit- hOM evaM ivaBau Sa~uGna
jaI hOM. turIyaavasqaa kao hI jaIvanmau> khto hOM tqaa yah pMcama pu$Yaaqa- BaI
kha jaata hO jaha^ Aqa- Qama- kama maaoxa ko saaqa Bagavaana ka ivalaxaNa AnauBava
svat: p`aPt hao jaata hO. Bai> kI pUNa-ta ka fla [saI Avasqaa maoM imalata hO
‘doiK Baanaukula BaUYaNaihM ibasara saiKna
Apana’ ‘kao maOM calao} kha nahIM baUJaa’ ‘kbahu^Mk ifir paCo mauina jaa[-‘ ‘mauinaih rama
bahuBaa^Mit jagaavaa. jaaga na Qyaana jainat sauKpavaa’ ‘mauinamaga maaMJa Acala
hao[- vaOsaa. pulak SarIr pnasa fla jaOsaa.’
yaha^M pr maNDp SarIr hO tqaa dSarqa jaI jaIva hOM. caaraoM AvasqaayaoM
dulaihna saba hOM evaM [nako ivaBau caarao
dulaho hOM. ek hI baar caaraoM AvasqaayaoM nahIM p`aPt hao saktI hOM prntu dSarqa jaI kao caarao ka Aanand ek hI samaya maoM
imala gayaa.
9. baalakaND
daoha 325.
mauidt
AvaQapit sakla saut baQaunh samaot inaharI.
janau
pae maihpala maina ik`yainh saiht fla caarI..
janakpur
maoM ivavaah ko samaya maoM dSarqa jaI kao caarao AvasqaaAaoM ka Aanand ek hI samaya
maoM p`aPt hao rha hO. ]saI p`saMga maoM rajaa kao caarao fla yaanaI Qama- Aqa-
kama maaoxa ko saaqa kI caaraoM ik`yaayaoM BaI saaqa saaqa vat-maana hOM. jaOsao
Bagavaana ko saaqa ]nako AMSa ivarajamaana hOM jaao iBanna idKto hOM prntu iBanna
hOM nahIM ]saI trh Bai> $pI ik`yaa ko saaqa Anya ik`yaayaoM ‘Eawa’ ‘dyaa’ ‘xamaa’ BaI sada saaqa hI rhtI hOM.
saIta jaI Bai> sva$pa hOM evaM Anya baihnaoM Eawa dyaa evaM xamaa kI maUit- hOM.
ramajaI maui> ko ivaBau hOM tao Bart jaI Qama- ko ivaBau hOM. laxmaNa jaI kama
yaanaI kaya- kOMkya- ko ivaBau hOM. Sa~uGna jaI Aqa- ko ivaBau hOM ijanhaoMnao SaantBaava
sao Bart jaI kao rajakaja calaanao maoM sahayak banao rho. ijasao Aqa- kI p`aiPt
hao jaatI hO ]sao saMtaoYa hao jaata hO evaM Sa~uGna jaI nao sada SaaMt saMtaoYa
ka pircaya idyaa.
daoha ka ‘janau’ Sabd [sa baat ka Vao<ak
hO jaOsao imala gayaa hao prntu imalaa nahIM. dSarqa jaI kao Bagavaana tpsyaa sao
p`aPt hue qao Bai> sao tao imalao nahIM qao. [saIilae dSarqa jaI kao sqaayaI
maui> yaa turIyaavasqaa nahIM imalaa hO.
11.2 ramarhsya
11.3 s~I evaM maM~
11.4 Ba>var
Qa`uva p`*laad cair~
11.5 ima~ saudamaa kRYNa
11.2 ramarhsya
11.3 s~I evaM maM~
11.4 Ba>var
Qa`uva p`*laad cair~
11.5 ima~ saudamaa kRYNa
11.6 naama
maaha%mya